Het paasfeest was op handen.
Jezus,
die wist dat zijn uur gekomen was
om uit deze wereld over te gaan naar de Vader,
en die de zijnen in de wereld bemind had,
gaf hun een bewijs van zijn liefde tot het uiterste toe.
Onder de maaltijd,
toen de duivel reeds
aan Judas Iskariot, de zoon van Simon,
het plan had ingegeven om Hem over te leveren,
stond Jezus van tafel op.
In het bewustzijn
dat de Vader Hem alles in handen had gegeven
en dat Hij van God was uitgegaan
en naar God terugkeerde,
legde Hij zijn bovenkleren af,
nam een linnen doek en omgordde zich daarmee.
Daarop goot Hij water in het wasbekken
en begon de voeten van de leerlingen te wassen
en ze met de doek waarmee Hij omgord was af te drogen.
Zo kwam Hij bij Simon Petrus,
die echter tot Hem zei:
“Heer, wilt Gij mij de voeten wassen?”
Jezus gaf hem ten antwoord:
“Wat Ik doe, begrijpt ge nu nog niet,
maar later zult gij het inzien.”
Toen zei Petrus tot Hem:
“Nooit in der eeuwigheid zult Gij mij de voeten wassen!”
Jezus antwoordde Hem:
“Als gij u niet door Mij laat wassen,
kunt gij mijn deelgenoot niet zijn.”
Daarop zei Simon Petrus tot Hem:
“Heer, dan niet alleen mijn voeten,
maar ook mijn handen en hoofd.”
Maar Jezus antwoordde:
“Wie een bad heeft genomen, behoeft zich niet meer te wassen,
tenzij de voeten,
hij is immers helemaal rein.
Ook gij zijt rein,
ofschoon niet allen.”
Hij wist immers wie Hem zou overleveren.
Daarom zei Hij:
“Niet allen zijt gij rein.”
Toen Hij dan hun voeten had gewassen,
zijn bovenkleren had aangetrokken
en weer aan tafel was gegaan
sprak Hij tot hen:
“Begrijpt gij wat Ik u gedaan heb?
Gij spreekt Mij aan als Leraar en Heer,
en dat doet gij terecht, want dat ben Ik.
Maar als Ik,
de Heer en Leraar, uw voeten heb gewassen,
dan behoort ook gij elkaar de voeten te wassen.
Ik heb u een voorbeeld gegeven,
opdat gij zoudt doen zoals Ik u gedaan heb.”
Beste vrienden
Weinig dingen zijn belangrijker in het leven dan dat je op bepaalde momenten samen eet. Dat je elkaar ontmoet en met elkaar datgene deelt wat leven geeft. Voedsel is niet zomaar brandstof, geen uitgewogen verzameling calorieën en voedingsstoffen. Voedsel, en het delen van voedsel bij maaltijden geeft ook betekenis aan ons leven. Geen maaltijd in ons leven is betekenisloos, en sommigen blijven ons ons hele leven bij.
Voedsel voedt niet alleen ons lichaam maar ook onze ziel. Dat maakt het Laatste Avondmaal dan ook zo belangrijk. Het is de meest betekenisvolle maaltijd die er was want we vieren op deze avond de instelling van de eucharistie (en daarmee van het priesterschap, want het één bestaat niet zonder het ander)
Over de volle betekenis van de eucharistie kun je boeken vol schrijven, ik wil er kort, hier en nu aan het begin van het Triduum van Pasen een aantal punten uitlichten. Want net zo min als Witte Donderdag op zichzelf staat, staat de eucharistie op zichzelf. Álles wat betekenis heeft wijst naar iets dat verder gaat dan de uiterlijkheid en de oppervlakte. De betekenis van dingen gaat voorbij wat we met eigen ogen zien, met eigen oren horen.
Er zijn voor de eucharistie veel woorden en namen. De catechismus noemt negen verschillende namen. Ik wil er een paar uitlichten die voor vanavond en voor de rest van het Triduum : Goede Vrijdag en Paasnacht van bijzonder belang zijn.
Allereerst zoals gezegd de eucharistie is maaltijd des Heren. Niet zomaar één maaltijd onder anderen maar één van de definiërende momenten in het leven van Jezus en Zijn leerlingen. Als maaltijd, samenkomst rond de tafel verbindt het ons met het leven van het Volk van God van het vroegste verleden tot de verste toekomst. De eucharistie wijst terug naar de Joodse Paasmaaltijd waarmee de bevrijding uit Egypte gevierd werd, de bevrijding die wij ook benoemen in de Paasnacht (in de Paasjubelzang en de lezing uit Exodus 14). De eucharistie wijst ook vooruit, naar de kerk in de Hemel, naar het bruilofstmaal van het Lam. De eucharistie bindt ons samen in de tijd.
Met de woorden gedachtenis en Heilig Offer drukken we uit dat de Eucharistie niet zomaar symbolisch verwijst naar Gods heilsplan maar dat het daadwerkelijk gegrond is in de gebeurtenissen van Goede Vrijdag en Pasen. De eucharistie herhaalt het offer van Jezus aan het kruis niet, maar stelt het werkelijk tegenwoordig. Waar de eucharistie gevierd wordt, vinden we het lijden en de verrijzenis van de Heer. Niet als numerieke herhaling, dat kan niet. Maar zoals in het Jodendom wordt gezegd – het Jodendom dat ook deze dagen zijn Paasfeest viert – wanneer je je iets plechtig herinnert wordt het tegenwoordig gesteld voor je – dan ben je er werkelijk bij aanwezig. Het is niet meer ver weg, maar je verbindt het met je leven.
Daarom is Witte Donderdag ook niet los verkrijgbaar: we sluiten de viering niet af met een zegen en een slotlied maar gaan straks in stilte uiteen, de nacht van Goede Vrijdag zal na deze viering direct beginnen. Het altaar wordt ontbloot, er blijft slechts een kale offersteen over. Het tabernakel wordt leeggehaald. Het eucharistische brood gaat naar het rustaltaar zoals Jezus naar de Tuin van Olijven.
Er is geen eucharistie zonder gedachtenis, er is geen eucharistie die geen offer is.
Als dit alles is geschied en we van de vrouwen horen dat Jezus is verrezen dan wordt de werkelijkheid van de eucharistie ons duidelijk. Dan pas! Niet eerder. De leerlingen in Emmaus ontmoeten Jezus bij het Breken van het Brood. Als we horen breken en delen dan is dát de werkelijke betekenis. Jezus als gastheer zegent het brood, breekt het brood en deelt het brood, zodat wij Hem kunnen herkennen als de Verrezene.
Als we dit weten kunnen we zeggen dit is de eucharistie , want dat woord betekent niet meer dan dankzegging. We zeggen God dank voor alles wat Hij voor ons doet, al Zijn werken. De schepping, onze verlossing, en onze heiliging. Die drie dingen is wat God voor ons bewerkt, voor die drie dingen zeggen wij dank.
Tenslotte is de eucharistie de Mis. Als we eucharistie gevierd hebben worden we op missie gestuurd, dat is hetzelfde woord. We worden uitgezonden in de wereld om alles wat God voor ons doet en voor ons wil waar te maken in ons leven en in de wereld.
Mogen wij ons deze dagen gereed maken voor deze missie: verbonden met het Bijbelse verleden en alle mensen om ons heen, de Heer ontmoeten en Hem verkondigen, al onze dagen.
Amen.
