In die
tijd ging Jezus vandaar weg om zich naar zijn vaderstad te begeven
en zijn leerlingen gingen met Hem mee.
Toen het sabbat was begon Hij te onderrichten in de synagoge.
De talrijke toehoorders vroegen verbaasd:
“Waar heeft Hij dat vandaan?
En wat is dat voor een wijsheid die Hem geschonken is?
En wat zijn dat voor wonderen die zijn handen verrichten?
Is dat niet de timmerman, de zoon van Maria
en de broeder van Jakobus en Jozef en Judas en Simon?
En wonen zijn zusters niet hier bij ons?”
En zij namen er aanstoot aan.
Maar Jezus sprak tot hen:
“Een profeet wordt overal geëerd
behalve in zijn eigen stad,
bij zijn verwanten en in zijn eigen kring.”
Hij kon geen enkel wonder doen,
behalve dat Hij een klein aantal zieken genas
die Hij de handen oplegde.
Hij stond verwonderd over hun ongeloof.
Jezus ging rond door de dorpen in de omtrek,
waar Hij onderricht gaf.
Beste vrienden,
Misschien bent u in uw leven wel eens op een plek geweest, een nieuwe plaats waar u naar toe verhuisde of een nieuwe organisatie waar u voor ging werken en dat u er na een paar maanden tot uw schrik achterkwam dat je er niks voor elkaar kreeg. Alsof er een soort dempende energie om die werk- of woonplek hangt die álles opzuigt.
En je kan niet wijzen naar één persoon, of één situatie die dat zo maakt. Dan zou het makkelijk zijn. Als het probleem bij één persoon of één groepje in de gemeenschap ligt. Of één leidinggevende in het bedrijf, dan zou je er wat aan kunnen doen. Iets aanhangig maken, mensen coachen om het beter te doen. Of in een bedrijf toch maar een leidinggevende naar een “functie elders” leiden, voordat hij nóg meer ongelukken veroorzaakt… Dat alles is te verwerkelijken.
Maar dát is het niet. Het probleem lijkt collectief te zijn. Het gaat ook al eindeloos terug, lijkt het wel. Als je gaat graven hoor je steeds dezelfde gefrustreerde verhalen, over vijf jaar terug, tien jaar terug, twintig jaar terug, zestig jaar terug – en telkens hetzelfde verhaal, hooguit zijn de bordjes en de namen van de hoofdrolspelers verwisseld, maar altijd hetzelfde liedje.
Je gaat haast denken, een beetje kinderlijk haast, er rust een vloek op deze plek. Er is hier iets mis.
Het is een beetje als de Truman Show, hoe meer iedereen doet alsof er niets aan de hand is, hoe meer je er van overtuigd raakt dat de werkelijkheid niet is wat het lijkt. Er zit een werkelijkheid onder de werkelijkheid en hoe meer men doet alsof alles normaal is, des te abnormaler het blijkt.
Mocht u denken, in zo`n situatie, ik voel me machteloos ik kan hier niet tegenop. Dan heb ik woorden van troost. Jezus raakte er ook niet doorheen. Hij wandelt ook zo`n plek binnen. Nazareth.
En nu staat
daar heel beleefd zijn vadersstad maar het historische Nazareth van
tweeduizend jaar heen, zo moet u zich voorstellen, dat was echt een gat in de
grond. Nazareth was een dorpje. En zo te horen was het geen idyllische plek waar
mensen Langs het Tuinpad van mijn Vader neuriën terwijl ze de blinkende
schoven binnenhalen. Integendeel.
Er hangt een energie rond Nazareth die álles opzuigt, álle initiatief, álle nieuwsgierigheid, alle inzet om iets anders te doen, álles wordt weggezogen. Alsof er een zwart gat onder Nazareth ligt. En die negatieve energie is zo krachtig dat zelfs Jezus er niks mee kan. Het lukt hem niet om grote wonderen te doen. En dat komt niet omdat er wat scheelt aan Jezus.
En het probleem is ook niet een vloek die ooit over Nazareth is uitgesproken, of dat er een boze geest rondzweeft, of dat Nazareth gebouwd is op een indianenbegraafplaats. Neen. Nazareth dat zijn de mensen, Nazareth dat is die gemeenschap, al tien jaar, twintig jaar, zestig jaar exact hetzelfde. Van generatie op generatie, negativiteit, alleen maar op elkaar letten, dat niemand uit de rij danst. En als iemand uit de rij danst, dan is dát het Zwarte Schaap. Een soort negatieve sociale controle. Een soort kringverjaardag in de Hel, dat is Nazareth.
En dat alles natuurlijk met een religieus sausje. Want hoe klein Nazareth ook is, ze hebben wél een synagoge. Daar stoppen ze veel energie in. Ze laten zich er denk ik ook op voorstaan, op die synagoge. Dat zou wel in het plaatje passen.
Maar Jezus, hoorde er niet bij. Hij is verhuisd naar de grote stad. En nu hij terug is, motten ze Hem niet. Is dat niet de timmerman, de zoon van Maria? Sommige commentatoren willen daar wat vrooms in lezen. Maar het zijn geen positieve woorden. Het is een gecalculeerde belediging. In het Palestina van de eerste eeuw een man met de naam van zijn moeder aanspreken had maar één bedoeling. Benadrukken dat dat huwelijk met Jozef, daar was wat mee. Misschien is Jezus wel een onecht kind.
In Nazareth heeft men lange, genadeloze geheugens. Ze missen niks! Of althans, ze missen niks wat je negatief kan uitleggen. Elke roddel van dertig jaar geleden wordt gekoesterd. En aan de tapkast van café het Kruispunt gaat het er elke zaterdagavond nog over, hoe de achteroudoom van Pietersen ooit eens een schaap heeft genaast van de overgrootvader van Jansen. Althans. Volgens Jansen, die het nooit zal loslaten, die koestert die zogenaamde diefstal in zijn hart. Heerlijk verongelijkt zijn. De ganse dag door. Ze missen niks negatiefs. Maar alle dingen die er wel toe doen. Die zien ze niet.
En het probleem is niet Jansen, niet Pietersen, maar iedereen. Heel Nazareth is het probleem. De gemeenschap is het probleem. En een éénling kan daar weinig tegen. En niet elk probleem heeft een oplossing. Of liever jij bent niet de oplossing voor elk probleem. Zelfs Jezus is niet de oplossing voor Nazareth, althans niet in de zin dat Hij iets kan doorbreken.
Want een ontmoeting met iemand die meer blijkt te zijn dan waar je hem voor hield is heel ontregelend. Ronduit bedreigend! Dat confronteert je namelijk met jezelf! Dat is niet leuk. Moet jij zelf niet veranderen? Is mijn leventje wel zo vanzelfsprekend? Was het wel zo leuk om Jezus als kind ondersteboven in de prullenbak te kieperen? Ja. Dan is het makkelijkste om je te verschuilen achter gemok, ressentiment, achter hij denkt zeker dat die meer is als een ander.
En als mensen zich collectief geestelijk afsluiten voor iemand, nee, dan kan zelfs Jezus niks. En waarom niet? Omdat Hij dat enkel had kunnen doen met zoveel goddelijke kracht dat het gewelddadig was geweest. Hij had een legioen engelen kunnen oppiepen en voor de duidelijkheid even het dorpshuis tot de grond toe platbranden. Pour encourager les autres.
Maar wat lost dat op? Ja, de mensen buigen zich in angst voor je neer. Maar wil jij dat mensen zich in angst voor je neerbuigen, omdat ze niet anders kunnen? Ja, tirannen willen dat. En daar heb je een eindeloze stoet van, groot en klein.En heb je met de één afgerekend duikt de volgende alweer op. Daar komt geen einde aan.
Het is zó makkelijk ook om mensen te laten buigen. Het is ook heel makkelijk om mensen te manipuleren, als je eenmaal weet hoe. Als je maar in een positie bent om iets van ze af te pakken. Een baantje, een huisje, een beetje status. Kun je dat van iemand wegnemen, of datgene gewoon kapotmaken, dan is het van jou. En die persoon is ook van jou. Knielen jij. En braaf smeken!
Maar Jezus is geen tiran. Dit verhaal zegt dus heel veel. Het gaat voor een stukje over Nazareth. En we kunnen zulke plekken tegenkomen in ons leven. Ze leren ons dat niet elk probleem opgelost kan worden, dat je soms echt ergens wég moet gaan om niet opgezogen te worden door de toxische slurrie.
Maar belangrijker nog: het zegt ons iets over Jezus. Wie Hij is. Hij komt niet naar Nazareth om zijn recht op te eisen. Hij eist geen erehagen, geen slingers en ballonnen. Hij deelt geen cadeautjes uit, dat je bij Hem in de schuld komt, Hij eist geen genoegdoening. Hij maakt geen rekeningen op die nog vereffend moeten worden (Voor alle keren dat Jezus gepest is op het speelplein van de School met de Bijbel, en later op de Timmervakschool).
Hij brengt zichzelf, Hij brengt zijn Woord. Hij ís dat Woord. En dat Woord brengt een grotere vrijheid dan je bedenken kan. Je mág je er door laten raken. Het is gratis. Maar Hij dwingt zich niet op. Geloof is altijd geloof in vrijheid. Afgedwongen geloof is betekenisloos. Hij dwingt zich niet op. Hij kan het niet, en hij kán het niet omdat Hij dat niet wíl.
Het is net als met God, je kan Gods Almacht niet losmaken van Gods Goedheid én niet losmaken van de grondstructuur van het menselijke bestaan: dat mensen vrije wil hebben. Je kan mensen net zo min dwingen een levend geloof te hebben als dat je een vierkante cirkel kan maken.
Volg je dat Woord dat Jezus brengt, dan is dat gratis. Het kost geen geld. Maar het is niet goedkoop. Jezus volgen kan ook betekenen. Wég uit Nazareth. Weg uit plekken waar je niets goed kan doen, een ánder pad inslaan. Nieuwe dingen leren, een nieuw leven op je nemen. Zodat ook wij op onze beurt die boodschap van bevrijding kunnen doorgeven.
Amen.
