De Liefde maakt Vrij

De Liefde Maakt Vrij 

OT-lezing: Genesis 45:3-11,15

Jozef zei tot zijn broers: 'Ik ben Jozef. Maakt vader het nog goed?' Maar zijn broers konden geen woord uitbrengen, zo ontsteld waren zij over hem. Jozef echter zei tot zijn broers: `Kom toch dichterbij.' Toen ze dichterbij gekomen waren, zei hij: `Ik ben Jozef, de broer die jullie naar Egypte verkocht hebben. Je hoeft niet zo terneergeslagen te zijn en jezelf niet meer te verwijten dat jullie mij hierheen verkocht hebben, want God heeft mij voor jullie uitgezonden om jullie in leven te houden. Er heerst nu al twee jaar hongersnood in het land en er komen nog vijf jaren dat het ploegen geen oogst oplevert. God heeft mij vooruit gezonden, om jullie voortbestaan op aarde te verzekeren en om velen het leven te redden. Niet jullie hebben mij hier gebracht, maar God zelf. Hij heeft mij tot een vader voor Farao gemaakt, tot heer over heel zijn huis en tot heerser over heel Egypte. Ga haastig naar mijn vader en zeg hem: Zo spreekt uw zoon Jozef: God heeft mij aangesteld tot heer over heel Egypte; kom zonder uitstel naar mij toe. U kunt zich in Gosen vestigen; dan zult u dicht bij mij wonen, samen met uw kinderen en kleinkinderen, uw schapen en runderen en uw hele bezit. Ik zal zorgen, dat u daar niets te kort komt, want er komen nog vijf jaren van hongersnood; dan zult u niet tot armoede vervallen, noch uw familie of iemand van de uwen. Hij kuste zijn andere broers en schreide toen hij ze omhelsde. Toen pas durfden zijn broers met hem spreken.

Evangelie: Lucas 6: 27-38

Tot u die naar Mij luistert zeg Ik: Bemint uw vijanden, doet wel aan die u haten, zegent hen die u vervloeken en bidt voor hen die u mishandelen. Als iemand u op de ene wang slaat, keert hem ook de andere toe; en als iemand uw bovenkleed van u afneemt, belet hem niet ook uw onderkleed te nemen. Geeft aan ieder die u iets vraagt, en als iemand wegneemt wat u toebehoort, eist het niet terug. Zoals gij wilt dat de mensen u behandelen, moet gij het hun doen. Als gij bemint wie u beminnen wat voor recht op dank hebt ge dan? Ook de zondaars beminnen wie hen liefhebben. Als gij weldoet aan wie u weldaden bewijzen, wat voor recht op dank hebt ge dan? Dat doen de zondaars ook. Als gij leent aan hen van wie ge hoopt terug te krijgen, wat voor recht op dank hebt ge dan? Ook de zondaars lenen aan zondaars met de bedoeling evenveel terug te krijgen. Neen, bemint uw vijanden, doet goed en leent uit zonder erop te rekenen iets terug te krijgen. Dan zal uw loon groot zijn, dan zult ge kinderen zijn van de Allerhoogste, die immers ook goed is voor de ondankbaren en slechten. Weest barmhartig, zoals uw Vader barmhartig is. Oordeelt niet, dan zult ge niet geoordeeld worden; veroordeeld niet, dat zult ge niet veroordeeld worden; spreekt vrij en ge zult vrijgesproken worden. Geeft, en u zal gegeven worden; een goede, gestampte, geschudde en overlopende maat zal men u in de schoot storten. De maat die gij gebruikt, zal men ook voor u gebruiken.'

Broeders en zusters, goedemorgen

Wat fijn om hier te mogen zijn, met jullie mee te vieren op deze zondag. En hier te mogen preken. Een bijzondere gelegenheid. En ook wel een beetje een uitdaging – want wij katholieken zijn van huis uit gewend wat beknopter te preken!

Gelukkig maken de lezingen voor deze zondag veel goed. Er is genoeg om het over te hebben, we lezen uit het Oude Testament over de verzoening tussen Jozef en zijn broeders, en dat als opmaat voor de passage uit de Bergrede volgens Lucas, de opdracht om onze vijanden lief te hebben.

De opdracht om onze vijanden lief te hebben lijkt soms een mooi woord te zijn, maar een onmogelijke opdracht. We kunnen in de krant lezen over mensen die ons kwaad willen doen, in vreemde landen of nare politici dichter bij huis. Of zelfs over jonge mensen die naar Syrië zijn afgereisd om daar bij ISIS te gaan horen en zo medeplichtig te worden aan de ergste misdrijven tegen de menselijkheid. En nu hun griezelige sprookje uit is vragen ze om terug te komen. Tja.

Ik zal heel eerlijk zijn broeders en zusters, als ik die verhalen lees is vergeving niet de eerste gedachte die in mij opkomt.

Maar ook dichter bij huis kunnen we misschien wel voorbeelden vinden van mensen die we moeilijk vergeven kunnen om wat ze ons aangedaan hebben. Misschien in onze jeugd of later. De wonden die we in het leven oplopen laten toch vaak littekens na, en degenen die ons bewust of onbewust die verwondingen hebben toegebracht dragen we makkelijk nog wat na.

In organisaties en gemeenschappen waar conflicten heersen is de situatie nog ernstiger, niet alleen zijn er negatieve gevoelens over en weer, maar die versterken zichzelf ook telkens weer. Conflicten kunnen op een onmenselijke manier escaleren, waarbij partijen steeds geloven dat ze door de andere partij gedwongen worden om steeds feller te reageren. Conflicten die niet getemperd worden maken onmenselijke energieën los in de mens.  Partijen laten zich vaak van hun ergste kant zien.  In het ergste geval, als niemand de conflictcirkel weet te kan een conflict er op eindigen dat de hele gemeenschap stuk wordt gemaakt. Terugkijkend zegt dan bijna iedereen: dit wilde ik helemaal niet, hoe heeft het zover kunnen komen? Ik ben zo teleurgesteld in mezelf – dat ik me zo heb laten gaan. Zo heb laten meesleuren.

De Oostenrijkse conflicttheoreticus Friedrich Glasl noemt de laatste fase van een conflict “wederzijdse vernietiging” – en zegt ook dat dat is wat niemand wil, maar wat toch gebeurt omdat men zich gedwongen voelt om mee te blijven gaan in zo`n onmenselijk proces. Door het hele conflict heen, door alle pijn die men uitdeelt en ontvangt voelt men zich steeds onvrijer.

Haat, conflicten, vergelding houden ons gevangen. Vergeving maakt ons vrij.

Dat zien we ook terug in deze lezingen. In het Oude Testament vallen midden in het verhaal binnen. Jozef, ontroerd, openbaart zich aan zijn broeders – die hem het nodige hebben aangedaan in zijn jeugd, en er vindt een prachtige verzoening plaats.

Maar daar gaat wel wat aan vooraf.

Het verhaal zal u zeker kennen maar voor de zekerheid lopen we het nog heel even door. Na alle ellende die Jozef heeft doorgemaakt met zijn broers en in Egypte wordt hij om zijn bijzondere talenten een belangrijke raadgever van Farao en uiteindelijk zelfs Onderkoning. Door zijn wijsheid weet hij niet alleen Egypte te behoeden voor hongersnood, maar ook de landen om Egypte heen.

Zo komen ook de broers in aanraking met Jozef, en Jozef zet zijn plan in werking. Hij bedelft hen met voedsel en gunsten en laat hen vertrekken – maar doet het zo lijken alsof Benjamin, het oogappeltje, er met Jozefs Onvervangbare Waarzegbeker vandoor wilde gaan.

Jozef plaatst de broers weer in eenzelfde positie: laten ze vaders favoriete zoon achter in de put van Egypte om hun eigen hachje te redden of niet? Als Juda dan aanbiedt zelf maar alle gevolgen te dragen van wat Benjamin misdaan zou hebben dán zijn we op het moment van openbaring aangekomen.

Toch leuk, dat zo`n waarzegbeker toch iets laat zien hè? Ik ben dol op dat soort spelletjes in de Bijbel. Iets heidens wordt gebruikt om aan het doel te voldoen waar het voor bestaat maar net op een andere manier. Niet door magie of occultisme maar door wijsheid. Goed, dat is een zijpaadje.

Er zitten een aantal wijze lessen in dit verhaal en in dit evangelie, ik wil er drie uitlichten.

Ten eerste:

Vergeving is altijd gericht op het herstel van gemeenschap met mensen, het moet geven en nemen zijn. Jozef steekt zijn hand uit naar de broers als hij er zeker van is dat de broers een verandering hebben ondergaan, dat ze hebben leren leven uit liefde. Dan is het veilig. Bij Jezus gaan we echter nog een stapje verder. We worden gevraagd om een vergevende houding aan te nemen ook als er niet op geantwoord wordt, of er niet om gevraagd wordt, of zelfs als we geen aanwijzing hebben dat de vergeving aanvaard of zelfs maar gewaardeerd wordt. Jezus’ radicale oproep tot vergeving mag ons wel wat verontrusten – het verontrust mij althans. Het voelt als koorddansen zonder vangnet. Je legt je pantser af en maakt je kwetsbaar, maar wie zegt dat de vijand dan niet nog harder toeslaat?

Jozef had tenminste nog een waarzegbeker. Wij hebben dat niet. We worden gevraagd om open in het leven te staan. Kwetsbaar in het leven te staan. En we weten niet of we de goede afloop mee gaan maken. Dat is moeilijk. En we zijn zo verslaafd aan resultaat, en gelijk oversteken, en voor wat hoort wat. Dat zit zo`n beetje in onze genen ingebakken. Zó openstaan voor het herstel van gemeenschap met anderen, daar zo radicaal in kunnen staan dat het ons eigen individuele bestaan overstijgt is een uiting van grote liefde, de liefde van Jezus zelf, de liefde ook van God zelf.

Daarmee komen we op het tweede punt: leren vergeven is ook een opgaan naar God. Leren kijken met de ogen van God, leren liefhebben met het hart van God. Wij zijn niet God maar wij mogen door ons leven heen en door ons geloof steeds meer op hem gaan lijken. Steeds meer met zijn ogen kijken.

We leren zien in kansen, gaan openingen zien naar de toekomst toe en beseffen dat waar we nu zijn en wat we nu voelen misschien niet voor de eeuwigheid in beton gegoten is. Hij leert ons door zijn liefde altijd uit te zien naar een brokje goedheid in de ander. Hij scherpt onze ogen.

We leren leven uit hoop dat onze moeilijkheden, onze conflicten de spanningen in onze omgeving niet voor altijd zijn. We leren denken in mogelijkheden. En misschien dat we het woord nooit langzamerhand uit ons vocabulaire leren schrappen. Waar ook maar een mespuntje zuurdeeg van goedheid en liefde is, ziet God kansen. En wij leren ze ook zien.

Ook als de tijd moeilijk is, er geen uitweg leidt. Zelfs in de diepten van de Egyptische slavernij toen alle mooie verhalen over Jozef en zijn broeders voorgoed verleden tijd leken te zijn was het absoluut zeker dat God bevrijdt, dat hij de zaken niet laat zoals ze zijn.

God bevrijdt, daarmee komen we op ons derde punt, onze conclusie. God bevrijdt. God bevrijdt door zijn liefde. God bevrijdt door zijn genade, zijn vergeving, zijn liefde. En ook wij worden vrije mensen als wij leren genadig te zijn, leren te vergeven, leren lief te hebben, zo radicaal lief te hebben dat die liefde ook mensen kan raken die ver van ons af staan, die ons zelfs pijn willen doen of bestrijden.

Jozef heeft het ons voorgedaan. Hij had het goed gedaan in Egypte een fantastische carrière doorlopen. De schande van de slavernij was volledig weggewist en hij was nu één van de rijkste en machtigste mannen in een wereldmacht. Maar hij was nog niet vrij. Zolang de pijn van vroeger nog een plaats had in zijn hart was hij niet vrij. Macht en geld maken je niet vrij. Als je macht en geld hebt maar je hart zit nog gevangen in pijn en haat, dan ben je niet vrij. Dan kun je twintig keer Onderkoning van Egypte, of Vice-President van de Verenigde Staten of Premier van China zijn, of gewoon multi-miljardair. Dan ben je niet vrij.

Als Jozef niet uitkijkt, zit hij als Onderkoning alleen maar naar den lijve op een gouden troon – maar in zijn hart zit hij nog steeds gevangen in een diepe put. Maar als hij met Gods kracht, Gods genade een stap zet, bevrijdt hij niet alleen zichzelf, maar ook de mensen om hem heen.

Misschien kun je zelfs zeggen: de eerste stap van de Exodus – die lange weg van bevrijding door de woestijn heen – werd gezet in de troonkamer van het paleis van Jozef. De eerste stap op de weg van Genade begint met één daad van liefde.

Enkel genade, vergeving en liefde haalt ons uit de putten waar we ingegooid zijn, of onszelf in hebben laten vallen. Proberen te leven uit een houding van liefde, dát is de opdracht die we meekrijgen. Er zit geen waarzegbeker bij ingesloten we weten niet hoe het gaat aflopen. Dat is spannend, en ook een beetje eng. Maar we hebben ons hele leven om het te leren. Ons hele leven om stapjes te zetten , die put uit en de paden op. Op weg naar Gods Vrijheid, de Ruimte die Hij voor de mensen maakt om in te leven.

Amen.

Rijkdom en Armoede

In die tijd daalde Jezus samen met de twaalf van de berg af. Hij bleef staan op een vlak terrein. 

Daar bevond zich een talrijke groep van zijn leerlingen en een grote volksmenigte uit heel het Joodse land, uit Jeruzalem en uit het kustland Tyrus en Sidon. Hij sloeg nu zijn ogen op, keek zijn leerlingen aan en sprak: “Zalig gij die arm zijt, want aan u behoort het Rijk Gods. Zalig die nu honger lijdt, want gij zult verzadigd worden. Zalig die nu weent, want gij zult lachen. 

Zalig zijt gij wanneer omwille van de Mensenzoon de mensen u haten, wanneer zij u uitstoten en u beschimpen en uw naam uit de samenleving bannen als iets verfoeilijks. Als die dag komt, springt dan op van blijdschap, want groot is uw loon in de hemel. Op dezelfde manier behandelden hun voorvaders de profeten. 

Maar wee u, rijken, want wat u vertroost hebt ge al ontvangen. Wee u, die nu verzadigd zijt, want ge zult honger lijden. Wee u, die nu lacht, want ge zult klagen en wenen. Wee u, wanneer alle mensen met lof over u spreken, want hun voorvaderen deden hetzelfde met de valse profeten.

Broeders en zusters in Christus ‘

Deze zondag lezen we een variant op de zaligsprekingen. Bij Lucas staat het er allemaal net een beetje anders dan we gewend zijn. In het Evangelie van Mattheus staan er acht zaligsprekingen vermeld, en hier zijn het er vier. Verder worden er naast de vier zaligsprekingen van Lucas ook nog vier Weeroepen toegevoegd. Als er wordt gezegd: “Zalig de mensen die arm zijn” wordt er een Wee uitgeroepen, een waarschuwing gegeven, aan de mensen die rijk zijn, bijvoorbeeld.

Wat betekent dit allemaal? Het is niet helemaal wat we gewend zijn. En de woorden van Jezus zouden ons zelfs wat onrustig kunnen maken. Zeker als we straks weer teruggaan naar ons leuk ingerichte huis en we met onze mooie auto’s nog een uitje gaan maken. Zijn wij niet ook rijk? Wat staat ons dan allemaal wel niet te wachten?

Jezus spreekt hier over onze relatie. Onze relatie met God en onze relaties met de mensen om ons heen. Rijkdom en armoede moet je hier niet letterlijk nemen – het zijn woorden die betrekking hebben over hoe we in relatie tot anderen staan.

Misschien dat het wat makkelijker uit te leggen is aan de hand van een voorbeeld. Afgelopen donderdag was het Valentijnsdag. Heel romantisch is dat. Een dag van de liefde, een dag om vriend of vriendin of man of vrouw in het zonnetje te zetten iets leuks te doen – maar vooral om dankbaar te zijn voor wat je voor elkaar betekent. En je kan pas blij zijn met wat je voor elkaar betekent als je beseft dat liefde niet iets is wat je verdiend hebt – omdat je er zoveel voor betaald hebt bijvoorbeeld – maar omdat je het zomaar krijgt. Van iemand die heel bijzonder is.

Ik denk dat we de woorden van Jezus pas goed kunnen begrijpen als we beseffen dat God liefde is, en liefde niet te koop is. En dat als we denken dat we er recht op hebben we meestal naast het doel schieten.

Wat liefde betreft is het goed te bedenken dat we allemaal arm zijn. We hebben allemaal een gat in ons hart die door iemand anders gevuld moet worden. Door God, door andere mensen om ons heen, die om ons geven. Maar die leegte in onszelf kan alleen door de vrijgegeven liefde van een ander worden opgevuld. We kunnen geen hartvulsel kopen, we kunnen geen voorraadje liefde aanleggen. Hoe rijk je ook bent, als je denkt dat je liefde kan kopen sta je alleen maar vruchteloos met je creditcard te zwaaien.

Jezus heeft het hier dan over de liefde van God voor de mensen. God houdt heel veel van mensen en wil zichzelf met hen delen. Maar dat kan alleen als de mensen beseffen dat ze God nodig hebben en hun hart voor Hem openstellen. Met andere woorden: als ze weten dat ze arm zijn. Dat ze de gaten in hun hart niet zélf kunnen vullen.

Er zijn mensen die denken dat het heel anders zit, dat ze Gods liefde en aandacht kunnen kopen. Door zich erg voor iets in te zetten, of door veel geld te geven aan de Tempel of zo. Maar dat getuigt van de verkeerde houding. Wie denkt dat hij God in zijn binnenzak kan stoppen komt bedrogen uit.

De woorden van Jezus nodigen ons deze zondag uit om ons eens bezig te houden met onze relatie met God. Zoals we Valentijnsdag hebben voor de man of vrouw van wie we houden, zo hebben we ook ze zondag om die samen met God door te brengen, van zijn liefde en aanwezigheid te genieten en tegelijkertijd ook om de zoveel tijd kritisch naar onszelf te kijken.

Ben ik nog dankbaar dat God in mijn leven is? Neem ik Hem niet te makkelijk aan. Of voel ik misschien zelfs dat ik recht op Hem heb. Dat Hij er altijd maar moet zijn wanneer het mij uitkomt?

Als we ons die vragen blijven stellen dan blijven we ons altijd een beetje arm voelen. Goed arm. Dan blijven we voelen dat we God nodig blijven hebben in ons leven, dat niet alles altijd maar om ons eigen ego, ons eigen ikje draait.

Als we dat beseffen, dan ligt de weg naar de vrede, de vreugde, het leven bij God wijd voor ons open.

Amen 

Ontzettend Mooi

De lezingen van deze zondag kunt u hier teruglezen. 

Broeders en zusters in Christus

Misschien heeft u ook wel eens een ontmoeting gehad met iemand, met een ander persoon, waardoor alles anders werd. Iemand die eenvoudigweg zo bijzonder inspirerend was dat die ontmoeting ons op een ander, beter pad gezet heeft.  Een ontmoeting die ons bewust maakt dat we met andere ogen naar onszelf en andere mensen moeten kijken.  Een ontmoeting die misschien ook wel een beetje confronterend was. Een ontmoeting waardoor we beseften dat we de dingen anders moeten gaan doen.

Dat zijn geen ontmoetingen van alledag, maar als je er een paar van in je leven hebt, dan ben je een rijk mens.

De drie lezingen van vandaag gaan over zulk soort ontmoetingen. En het zijn alle drie ontmoetingen met God, en in het Evangelie een ontmoeting met Jezus Christus, de Zoon van God. Het mooie is dat al die ontmoetingen hetzelfde patroon doorlopen.  Als er een ontmoeting met God plaatsvindt, zo zeggen de lezingen, dan ontstaat er een drieslag aan reacties:

Ontzetting. Bemoediging. Zending.

Waar je ook kijkt in de Bijbel, als mensen God ontmoeten als God zich aan hen openbaart krijg je die drieslag er gratis bij. Als je God ontmoet gebeuren er dingen, dan blijft niks bij het oude.  Ook de Mensenzoon is niet alleen maar mens onder de mensen. Ook de ontmoeting met Jezus Christus leidt ergens toe, maakt mensen wakker. Zet ze op een nieuw pad.

Laten we even iets dichter op die ontmoetingen zitten. 

De eerste reactie: Ontzetting. God ontmoeten gebeurt niet gratis en voor niks. Het is confronterend. Het is alsof iemand de kamer binnen komt lopen terwijl we bezig zijn met iets wat niet door de beugel kan. We kunnen ons heel betrapt voelen. Doorzien. En dat klopt. We zijn doorzien. God doet dat altijd, dat is hoe hij is. Hij is ons té nabij om iets anders te kunnen doen. Hij is té nabij om te doen alsof Hij ons eigenlijk niet kent. Maar als Hij ons ontmoet worden wij ons daar ook van bewust. God ontmoeten is ook de realisatie dat God ons ziet, God ons doorziet, en dat wij ook opeens onszelf zien zoals we zijn.

Broeders en zusters, dat is wel degelijk een openbaring, maar niet altijd feest. Wij schieten namelijk altijd tekort. En naast God gezet worden we ons daar pijnlijk van bewust. We voelen dan ontzetting, en misschien wel vluchtgedrag. Het komt te dichtbij. Ik verdraag het niet. En we worden misschien ook wel bang, voor een oordeel – want we oordelen zelf al zo makkelijk. En als we onszelf opeens zien voor wie we zijn en de oordeelmachine in ons hoofd zich nu eens niet naar buiten maar naar binnen richt.. O God! Wat nu! Jesaja riep uit van angst, Paulus – die terugdenkt aan zijn verleden – kan alleen maar zeggen dat hij een misgeboorte was – en Petrus vraagt zelfs aan Jezus om van hem weg te gaan. Het komt té dichtbij.

Maar God blijft niet hangen in die verschrikkelijke ontzetting. Hij wil die wegnemen. En zo komen we op het tweede deel van de drieslag. God bemoedigt.

De angst die wij voelden, wat als de maat die wij gebruiken om anderen te oordelen over anderen op onszelf slaat? Beantwoordt God met zijn ontferming en liefde. Met genade, met vergeving, met de oproep om geen angst meer te hebben. Bij God is meer genade dan er kwaad in ons is.  Bij God is meer liefde dan er zonde in ons is. Bij God is meer vergeving, dan wij verkeerd kunnen doen.  God neemt ook onze eigen veroordelingen weg die wij over onszelf uitspreken.

Dat we het niet altijd goed doen is een gezonde overtuiging. Dat we ons tekort voelen schieten is zelfs gezond. Als we zouden denken altijd alleen maar goed te doen en geen genade nodig te hebben, daar zouden we letterlijk genade-loze mensen van worden.

Als we God ontmoeten hoort daar naast de eerste schok ook bemoediging bij. God zet ons weer recht op onze plaats. Hij maakt ons door zijn genade tot wie wij zijn. Hij sterkt ons, Hij troost ons. Hij laat ons niet in de put die wij voor onszelf gegraven hebben.

Als we dan tenslotte uit die put getakeld zijn door Gods liefdevolle ontferming, dan krijgen we tenslotte, dat is de derde fase,  onze zending. Wij krijgen onze taak toebedeeld. God toont zich niet aan ons zodat alles maar hetzelfde blijft – zoals het “altijd was”. En God doet ook niet aan bezigheidstherapie. God zendt ons. Hij zendt ons allemaal. Op onze eigen manier.

Hij zendt ons om Goed Nieuws te brengen aan de mensen om ons heen, door ons leven, door ons voorbeeld, door ons getuigenis van wie Jezus Christus voor ons is. Om andere mensen te vertellen over ons geloof.

Hij zendt ons om goede werken te doen, mensen te helpen voor wie het leven moeilijk is, om de werken van barmhartigheid te doen

Hij zendt ons zodat iedereen Hem kan leren kennen, dat iedereen God mag komen ontmoeten. Zodat de rest van de wereld niet blijft steken in de duisternis maar vergeving en genade mag leren kennen.

Daartoe zendt Hij ons.

Nu kan het zijn dat u denkt. Dat is allemaal een tijdje geleden voor mij dat ik zo`n ontmoeting had. Zo’n ervaring van God. Dat vuur brandt niet meer zo hard in mij. Het dagelijks leven is al ingewikkeld genoeg. Zo`n ontmoeting met God, dat schudt de zaken wel heel erg op. Moet dat nou?

Ik zou dan zeggen, niks moet. Maar je weet niet wat je mist. De laatste ontmoeting is misschien al lang geleden. Misschien zelfs iets te lang. We kunnen ontmoetingen niet afdwingen, maar we kunnen er wel om vragen, ons er open voor stellen.

We kunnen aan God vragen: 

God, laat Uzelf weer aan ons zien, kom naast ons staan, ook als het weer even schrikken is. Heer: bemoedig ons. Spreek ons vrij van alles wat er nog aan ons kleeft, al onze pijn, onze onhebbelijkheden, onze tekortkomingen.

Heer: maak ons dan tot uw instrument. Mensen die Uw woorden spreken, mensen die voor U op tocht gaan, en die andere Mensen laten zien wie U bent, wat U voor ons betekent.

Dat vragen wij U door Christus onze Heer.

Amen.

Hij ging midden tussen hen door...

In die tijd begon Jezus in de Synagoge te spreken: “Het Schriftwoord dat gij zojuist gehoord hebt is thans in vervulling gegaan.” 

Allen betuigden Hem hun instemming en verbaasden zich, dat woorden, zo vol genade uit zijn mond vloeiden. Ze zeiden: “Is dat dan niet de zoon van Jozef?” 

Hij zei hun: “Natuurlijk zult ge Mij dit spreekwoord voorhouden: Geneesheer, genees uzelf: doe al wat, naar wij vernamen, in Kafarnaüm gebeurd is, nu ook hier in uw vaderstad.” Maar Hij gaf er dit antwoord op: “Voorwaar, Ik zeg u: geen profeet wordt aanvaard in zijn eigen vaderstad. En het is waar wat Ik u zeg: in de tijd van Elia immers, toen de hemel drie jaar en zes maanden gesloten bleef en een grote hongersnood uitbrak over het hele land, waren er veel weduwen in Israël; toch werd Elia tot niemand van haar gezonden dan tot een weduwe te Sarepta, in het gebied van Sidon. En in de tijd van de profeet Elisa waren er vele melaatsen in Israël; toch werd niemand van hen gereinigd, behalve de Syriër Naäman.” 

Toen ze dit hoorden werden allen die in de synagoge waren woedend. Ze sprongen overeind, joegen Hem de stad uit en dreven Hem voort tot aan de steile rand van de berg waarop hun stad gebouwd was, om Hem daar in de afgrond te storten. Maar Hij ging midden tussen hen door en vertrok.

Misschien heeft u het wel eens meegemaakt dat u aan een nieuwe taak begon, een nieuwe baan missschien, en dat uw reputatie u al vooruitsnelde. De verwachtingen die de mensen in uw nieuwe omgeving hebben zijn dan levensgroot. Uw eerdere professionele successen worden groter en groter gemaakt, er wordt misschien nog wat bijverzonnen – want zo gaat dat als er druk over mensen gepraat wordt… En voor u het weet wordt u binnengehaald als de redder van de onderneming. Die euforie duurt dan tot de eerste moeilijke beslissingen moeten worden genomen en de verwachtingen stuk slaan op de harde realiteit.

Heel vaak zien we dan dat mensen boos worden. Niet op zichzelf, omdat ze de verkeerde verwachtingen koesterden en daar hardnekkig aan vast bleven houden, maar op degene waar ze zoveel van verwachtten. Dat die hij niet degene is die zij gehoopt hadden. Hij is een slappeling! Hij heeft gefaald!

Zoiets gebeurt er vandaag in de synagoge van Nazareth. Het is het vervolg op de lezing van vorige week, maar die eindigde in vreugde. Nu willen mensen Jezus van de rots gooien. Laten we even teruggaan naar vorige week. Jezus is terug in het dorp waar hij is opgegroeid. Dat is waar de mensen hem kennen, de zoon van Josef de Timmerman. Ze kennen zijn familie. Jezus is naar de grote stad gegaan en daar gebeuren allemaal bijzondere dingen. Wonderen. Genezingen. Het kwaad wordt weggestuurd en uitgebannen.

En dan komt hij terug naar Nazareth. U begrijpt wel, de spanning stijgt ten top. En als Hij dan ook nog zegt dat hij komt om de beloften van God te vervullen schiet het dak bijna van de synagoge. Als Hij al die grote dingen heeft gedaan in de grote stad Kapernaum, wat gaat hij hier dan wel niet doen?

Jezus echter ziet het hart van de mensen. Hij voelt hoe ze als het ware achterover gaan zitten om al die prachtige dingen mee te gaan maken. Maar Jezus is niet op zoek naar zelfverzekerde verwachting, maar op geloof. En dát vindt Hij niet.

Hij vindt mensen die denken dat ze recht hebben op wonderen . Dat is het tegendeel van geloof. Wonderen zijn net als Vergeving en de Genade van God zaken waar je per definitie geen recht op hebt. Je mag er op hopen, je mag er om vragen. Maar je kan niet zeggen. Ik heb er recht op.

Dat kan ook voor ons wel eens moeilijk te accepteren zijn, want we leven in een samenleving waarin de magische bezwering “Ik heb recht op” te pas en te onpas van stal wordt gehaald. Mensen geloven dat ze op bijzonder veel recht hebben. En dan vooral recht hebben om hun zin te doen.

Als Jezus vertelt over de profeten uit de Bijbel, die naar de weduwe in Sarefta ging, en die de Syriër Naäman genas, dan zegt hij: “ik kijk net als de profeten niet naar wie er het meeste “recht” op iets denkt te hebben. Ik kijk naar de mensen zelf, en waar hun hart ligt.” De weduwe en de Syriër waren in de wereld van de Bijbel bij uitstek mensen die nergens recht op hadden, absolute buitenstaanders waar je eigenlijk niet eens mee om mag gaan.

God gooit alle verwachtingen van de mensen omver.

En dan zegt Jezus met zoveel woorden: ik ga verder aan deze plaats voorbij want jullie begrijpen niet waar het echt om gaat. Ik ben niet van jullie omdat ik hier vandaan kom.

Dán worden ze boos, en als ze hem niet kunnen grijpen om Jezus voor hén te laten werken dan proberen ze hem te grijpen om hem van de hoogte van het dorp af te gooien. Wat ze niet voor zichzelf kunnen inpikken, proberen ze dan maar kapot te maken. Het dorp Nazareth werd inderdaad niet bewogen door liefde en geloof, en verwachting op de komst van de Heer, maar door rancune en jaloezie, en de giftige, bittere angst om iets tekort te komen.

Maar Jezus ging midden tussen hen door. We kunnen Jezus niet voor ons karretje spannen, hem dwingen te gaan waar Hij niet moet zijn, dan gaat Hij langs ons heen.  En weer op weg , door het Joodse land en daarbuiten. Op zoek naar mensen die willen openstaan voor Hem. Voor wie Hij echt is.

We kunnen God niet voor ons karretje spannen. We kunnen hem niet grijpen en hem ónze wil te laten doen. Wij kunnen ons slechts laten vinden. Dát is ónze taak. Niet krampachtig vasthouden waar je denkt op recht te hebben maar open staan voor alle goede dingen die de mensen en God zelf ons willen geven.

Amen.

Kan het christendom de westerse cultuur redden?

Enkele dagen geleden vond er een debat plaats tussen Thierry Baudet en SGP-voorman Kees van der Staaij over het cultuurchristendom. Één van de gespreksonderwerpen was of het christendom de  westerse cultuur kan revitaliseren of zelfs “redden”. Het is een fascinerende vraag, en één die ik mezelf ook langere tijd stel.

We zijn erfgenamen van een christelijke cultuur waar uit het christelijke geloof vrijwel geheel  verdampt is. Christelijke waarden, ideeën en levenshoudingen zijn vreemd geworden voor het grootste deel van de autochtone bevolking.

In de tijd voor Kerst lezen we in het Lucasevangelie bijvoorbeeld over Johannes de Doper, over hoe met stevige woorden  de mensen oproept tot bekering . Één van de tegenwerpingen die hij te horen heeft gekregen is hoe de mensen zeggen kinderen van Abraham te zijn. Ze beroepen zich daar op tegenover God.

Johannes de Doper brengt dan als boodschap dat God zelfs uit de stenen die her en der liggen kinderen van Abraham verwekken. Zijn boodschap was dat je je tegenover God niet enkel op een afstamming of een opvoeding beroepen. Deze woorden mogen we ook op onszelf toepassen.  

Wij zijn erfgenamen van een christelijke cultuur, maar als die cultuur haar ziel verliest is het niet de taak van de kerk, of van de christelijke gelovigen om deze te ‘redden ‘ – alsof dat in onze macht ligt! Enkel God is Heer van de geschiedenis.  

Het is een beetje alsof het volk rond Johannes de Doper aan hem zou vragen om hun “Abrahamitische” cultuur, die bedreigd wordt door de globalistische Griekse cultuur  en de bevoogding van het internationale Romeinse Rijk,  te gaan redden of herstellen. Het  antwoord van Johannes is dat men zich tot God moest bekeren, dat men zijn of haar leven moet zuiveren in blijde afwachting van de komst van de Messias. De Messias die niet gekomen is om dingen in stand te houden, maar om ons leven te vernieuwen – te dopen met de Heilige Geest en Vuur.

Ook de Heilige Augustinus kan ons een handreiking bieden om dit te begrijpen. Hij leefde in de tijd van de ondergang van het Romeinse Rijk en schreef in zijn Stad Gods uitvoerig over de relatie tussen wat gericht is op de Eeuwigheid, de kerk en het geloof, (de stad Gods) en datgene dat gericht is op het menselijke welzijn in de tijd (de aardse stad) . Elke ‘aardse stad’ kan in verval raken.  Zij is instabiel want haar fundament is de menselijke eigenliefde en niet de liefde van God .

Als een samenleving niet meer het goede wil doen werkt zij naar haar eigen ondergang toe. Als een cultuur verandert of zelfs verdwijnt dan raakt dat de aardse stad, maar niet de Stad Gods. De gemeenschap van christenen die samen op weg zijn naar God. Zelfs als onze beschaving zou ophouden gaat de kerk op Aarde verder.

Het cultuurchristendom van Thierry  Baudet – de neiging de culturele vruchten van het geloof, maar niet het geloof zelf te omarmen -  lijkt dan wat op de verzuchting van de leerlingen over de Tempel in Jeruzalem:  “kijk eens wat een fraaie stenen!”.  Zij moesten ook leren dat het uiteindelijk niet om de buitenkant gaat.

Het christendom is te groot voor één cultuur. Wie hier geboren is, gevormd wordt door het christendom en zich medeverantwoordelijk weet voor het erfgoed van  de  christelijke cultuur in deze streken krijgt in de eerste plaats een opdracht mee.

Enkel als wij de opdracht om wat in ons hart leeft opnieuw te verwerkelijken in de wereld krijgt de 

christelijke cultuur een nieuwe zin, een nieuwe inhoud en een nieuwe toekomst.

Deze column verscheen eerder in het Nederlands Dagblad

Doop van de Heer 2019

Broeders en zusters in Christus,

Ik was deze week op retraite, dan heb je tijd om na te denken, mooie teksten te lezen. Tijd voor je gebedsleven, een plaats om je vragen en moeilijkheden aan God voor te leggen en de mogelijke antwoorden te laten rijpen in Gods zonlicht.

Mijn oog viel van de week op die prachtige tekst uit Jesaja, die vertelt ons wat wij moeten zijn wanneer wij vertellen over Jezus Christus:  “beklim een hoge berg, vreugdebode Sion, verhef je stem met kracht, vreugdebode Jerusalem!”

Nu waren er de afgelopen week wel veel stemverheffingen, maar ik heb niet veel gehoord wat leek op een boodschap van de vreugdebode. Net voordat ik op retraite ging lieten een aantal dominees een verklaring uitgaan waarin ze heel hard andere mensen veroordelen, die niet leven zoals zij. Er heeft inmiddels ook al wel één en ander over in de krant gestaan.

En als we dan lezen “Als een herder weidt hij zijn kudde: zijn arm brengt de lammeren bijeen, hij koestert ze, en zorgzaam leidt hij de ooien”, dan moet ik toch denken: dat is de afgelopen week niet gebeurd. De lammeren zijn alle kanten opgestoven, of rollen vechtend over de wei.

We vieren vandaag het feest van de Doop van de Heer. In de Kersttijd vieren we het kindschap en de jeugd van Jezus Christus, vandaag – bij zijn doopsel door Johannes de Doper – staat hij op de drempel van zijn openbare leven. Hij is volwassen geworden en slaat zijn vleugels uit. Hij zal zijn rol in gaan nemen onder het volk Israël. Hij zal rondgaan om mensen te genezen van ziekte, om de Blijde Boodschap te brengen.

De feesten van de kersttijd zijn feesten van Openbaring: ze maken op verschillende stadia in het leven van Jezus duidelijk wie Hij is. Wie Hij is als pasgeboren kind. Wie Hij is als jongen van twaalf. Wie Hij is op deze drempel van volwassenheid, van zelfstandigheid. En alsof je een camera scherpstelt, zo wordt het beeld steeds duidelijker en de consequenties steeds zichtbaarder. Het zijn feesten die het werk van Christus duidelijker moeten maken, niet onduidelijker.  

En het eerste wat gebeurt, de eerste consequentie in de wereld is dat Johannes de Doper plaats voor Hem maakt. Johannes was een boeteprediker en riep mensen op zich te zuiveren van zonde en onrecht. Hij doopte de mensen naar Joods gebruik. Als je in het Joodse geloof aan een nieuwe fase van je leven begint, of een streep wilt zetten onder het verleden dan neem je een ritueel bad. Je wordt overgoten met water als teken van reiniging. Dat doopsel is een belangrijk ritueel, maar het is geen sacrament. Je kan het meerdere keren overdoen, het laat zien dat je het nieuwe leven, de roep naar ommekeer je ernst is. Maar het vraagt naar meer. Het is niet het laatste woord.

Johannes de Doper wijst dan vooruit naar wie na Hem komt. Christus de Heer. Jezus komt met een nieuw doopsel. Een doopsel met de Heilige Geest en met Vuur. De doop van Jezus Christus verbindt ons blijvend met Hem door de Heilige Geest, en omdat de doop ons met de Geest verbindt is het ook een doopsel met vuur. Vuur is een belangrijk symbool in de Bijbel en het heeft net als vele andere symbolen een dubbele betekenis. Het kan staan voor vernietiging , of voor zuivering. De betekenis is hier duidelijk de laatste. De doop zuivert je uit, het is het vuur van de goudsmid dat alle onzuiverheden uit het waardevolle goud haalt.  

De doop van Jezus Christus is dus geen doop van menselijke goede bedoelingen. Het is geen ritueel wat we ondergaan, enkel  als we een nieuwe weg in willen slaan in ons leven. Het is Gods belofte dat wij bij Hem horen, dat Hij met ons op pad wil blijven gaan.

Ik moest veel aan deze teksten denken, en over alles wat er deze week gezegd en gedaan is, na dat ik een kennis van mij sprak. Zij was tot geloof gekomen in God door het verhaal van Jezus Christus. Maar na haar doopsel werd haar verteld dat ze toch niet welkom was in de gemeenschap waarin zij gedoopt was omdat zij haar leven deelt met een andere vrouw. Sindsdien is ze geen lid van een kerkelijke gemeenschap. Ze probeert zo goed en zo kwaad als dat gaat uit haar doopsel te leven. U  kunt zich voorstellen dat ook de verklaring van de dominees van afgelopen week heeft haar dan ook heel veel pijn gedaan. Geen vreugdebode maar een schel geluid, geen lam in de zorgzaam bijeen gehouden kudde, maar mensen die geen plaats kunnen vinden – of beter: zelfs aan de kant worden gezet, zelfs de kerk uit zouden zijn gezet – als zoiets menselijkerwijs zou kunnen.

Jezus Christus houdt ons ook vast door het doopsel, omdat het doopsel is van en met de Heilige Geest worden wij door het doopsel verbonden met God, en wat mensen ook doen of zeggen, God laat ons nooit in de steek. Hij blijft onze tochtgenoot. Zoals God de Vader tegen Jezus Christus zegt “jij bent mijn Zoon” zegt hij tegen iedereen die gedoopt is, “jij bent mijn kind”

Het vuur van de doop, is een vuur van zuivering, geen vuur van vernietiging. Het vernietigt niet wie je bent. Je blijft je identiteit als mens houden met al je verhalen, gevoelens, je afkomst en je toekomst. En jij, als mens, met jouw unieke verhaal wordt gezuiverd op elke dag dat je met God optrekt.  

En om de woorden van Paus Franciscus te parafraseren, als je eerlijk op zoek bent naar God, probeert zijn wil te doen, dan is het niet aan een ander om jou als mens te veroordelen.

Ook dat is een les die we deze zondag mogen meenemen. Vanuit het doopsel dat God ons geeft mogen wij met hem op weg gaan elke dag opnieuw. Niemand mag van ons verwachten dat we perfect zijn, of keurig aan het plaatje voldoen. En als dat wel zo lijkt te zijn, voilà, alleen God ziet ons hart, en wat daar allemaal in zit. Een goede kans dat Hij toch nog wat verbeterpunten aantreft.

We sluiten de kersttijd af met dit feest, en we beginnen nu in ernst aan het nieuwe jaar. Ook dit jaar mogen wij weer op weg gaan met God in Jezus Christus, nieuwe onvermoede wegen gaan, ons mogen laten raken door dit geheim dat Hij ons geeft.

Mogen wij veel zegen ontvangen op deze reis met Hem en naar Hem, de Mensenzoon.

Amen.

Christus ons Vreugdevuur

Maria Moeder van God, 1 januari 2019

Broeders en zusters in Christus,

Net terwijl ik naar bed wilde gaan las ik live over het vreugdevuur in Scheveningen, dat helaas minder vredig verliep. Men had geen rekening gehouden met de wind en het vuur was buiten controle geraakt en dreigde in Scheveningen ernstige schade aan te richten.

Mocht u later vandaag nog wat van op t.v. zien, dat zijn best angstige beelden. Gelukkig is er niemand gewond geraakt, of erger. Ik had eerder gisteren die vreugdevuren opgebouwd zien worden, dat was een bijzondere foto.  Twee van die enorme torens met pellets op het strand. En bovenop die torens liepen mensen rond. Ik weet nog dat ik dacht: als dat maar goed gaat, straks valt er iemand af.

Toen ik die foto zag, dacht ik ook aan een bijbels beeld. De Toren van Babel die steeds hoger en hoger moet. En je stelt je voor hoe als er gewaarschuwd werd dat dat wel eens gevaarlijk zou kunnen zijn de mensen ze hadden uitgelachen.  Niemand gaat hén vertellen wat zij moeten doen!

En nu het mis gegaan is vragen mensen zich af, hoe het zover kon komen. Of er een les uit geleerd wordt moeten we nog maar zien. Misschien een goed voornemen voor volgend jaar. Minder brandende torens tot in de hemel, en meer brandende braamstruik. Want de les van de toren van Babel, of de toren van Scheveningen, is geen les voor Babel, of Scheveningen, maar een les voor ons allemaal.

Iets daarvoor, het laatste uur van 2018, bracht ik hier in onze kerk tijd door. Zoals u ongetwijfeld weet zijn priesters en religieuzen verplicht de Getijden te bidden, de grote verzameling gebeden van onze Katholieke Kerk. Die verplichting staat zeker in december wel eens onder druk. Met zo`n gebedsuur kun je toch weer een aardig stuk inlopen.

Terwijl ik de Vespers , het Avondgebed, aan het bidden was viel me een vers op bij één van de psalmen. Maria werd in dat vers vergeleken met de Brandende Braamstruik, de braamstruik die brandde door de aanwezigheid van God de Heer – maar zelf niet verteerd werd door de vlammen.

Dat beeld raakte me, omdat het zoveel zegt over wie Jezus is, en over wie Maria is. Jezus is het Licht der Wereld, dat alle mensen verlicht – zo lezen we in Johannes 1. Maar dat Licht kunnen dragen of zelfs verdragen is niet zomaar aan iedereen gegeven. Johannes schrijft daar over, dat de duisternis het niet kan vatten. Niet kan verdragen. Het probeert het licht uit te doven, deze goddelijke brand die in de wereld komt te blussen. Maar het licht van Kerst gaat nooit meer uit. Het zal het in eeuwigheid winnen van de duisternis.

Maar ook dat Licht van Christus moet worden aangestoken en gedragen, behoed en beschermd als klein vlammetje – waar Maria de handen omheen hield. Zij heeft dat Licht gedragen en is er zelf niet door verteerd of verwoest. Ze heeft zich er mee verenigd, en is zelf zo licht geworden dat zij nu Koningin van de Hemel is.

Er was vroeger altijd veel discussie of Maria nog deel had aan de erfzonde of niet. Vanuit dit beeld kunnen we begrijpen dat dat onmogelijk was geweest. Als er nog een smet aan haar had gekleefd had zij dat niet kunnen doen. Zij is zo perfect als een mens kan zijn en is daarin altijd een voorbeeld voor ons.

Dan zijn er drie dingen die we ons ter harte mogen nemen als we denken aan deze twee Bijbelse beelden. Deze onderscheiden verhalen, deze twee ‘vreugdevuren’.

Ten eerste zien we in Scheveningen hoe diep een gevoel van mateloosheid in ons hart kan zitten. Alles moet altijd groter en beter, en hoger dan die van hen in Duindorp. En in Duindorp denken ze er net zo over. En in Heemstede zijn we denk ik niet veel beter. Al bouwen we hier geen vuurstapels op het strand. Die zucht zit echt in ieder van ons hart. Het voelt zelfs natuurlijk aan, maar als we blijven voelen, diep van binnen merken we dat het iets onnatuurlijks is, iets wat ons op een pad zet dat ons van God afbrengt.

Ten tweede, als het misgaat worden we niet overgelaten aan de gevolgen van onze keuzes. Gelukkig krijgen we niet altijd wat we verdienen. Als het misgaat in Scheveningen komt de Brandweer, om de daken nat te houden, om mensen op afstand te houden. Ze zeggen niet: “jammer dan”, maar doen wat ze kunnen. Zo wil ook God door Jezus ons redden van de keuzes die wij maken. We moeten er wel van leren. Dat noemen we met een mooi woord “bekering”. Maar terwijl we daar mee bezig zijn, worden we keer op keer gered.

Ten derde en ten slotte. Het grootste feestvuur staat niet op een strand. Het grootste vreugdevuur is het Licht dat van alle eeuwigheid schijnt, en het leven van de mensen is. Het vuur dat gedragen is door Maria, het vuur dat stil wil branden in ons hart. Het vuur dat zich overal laat vinden als mensen hun wanen en illusies loslaten en zich willen richten op God, die de bron van al ons leven is. Het vuur dat mensen vervult van geluk en vreugde die ruimte en tijd ontstijgen. Een vuur dat nooit meer dooft.

Christus is ons vreugdevuur  en zal dat blijven als wij door Gods genade zijn licht toelaten in ons hart, en ons door dat licht altijd willen laten vernieuwen. Op weg naar God die ons redden wil.

Amen.