In die
tijd zei Jezus:
“Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u:
wie niet door de deur,
maar langs een andere weg de schaapskooi binnengaat,
hij is een dief en een rover.
Maar wie door de deur binnengaat,
is de herder van de schapen.
Hem doet de deurwachter open.
De schapen luisteren naar zijn stem;
hij roept zijn schapen bij hun naam en leidt ze naar buiten.
En als hij al zijn schapen naar buiten heeft gebracht,
trekt hij voor hen uit,
terwijl zij hem volgen, omdat zij zijn stem kennen.
Een vreemde echter zullen zij niet volgen;
integendeel, zij zullen van hem wegvluchten,
omdat ze de stem van vreemden niet kennen.”
Deze gelijkenis vertelde Jezus hun,
maar zij begrepen niet wat Hij hun wilde zeggen.
Een andere keer zei Jezus tot hen:
“Voorwaar, voorwaar Ik zeg u:
Ik ben de deur van de schapen.
Allen die vóór Mij zijn gekomen, zijn dieven en rovers,
maar de schapen hebben niet naar hen geluisterd.
Ik ben de deur.
Als iemand door Mij binnengaat, zal hij worden gered;
hij zal in- en uitgaan en weide vinden.
De dief komt alleen maar om te stelen,
te slachten en te vernietigen.
Ik ben gekomen, opdat zij leven zouden bezitten,
en wel in overvloed.”
Op het internet, waar ik wel eens kom, laat zich van alles vinden. Eén account in het bijzonder volg ik erg graag. Dat is een kennis van mij en die volgt allerlei charlatans, pillendraaiers, toverkollen, Vinex-sjamanen en sterrenwichelaars die op internet hun diensten aanbieden aan goedgelovige mensen. Dat doen ze niet om niet. Integendeel: daar verdienen ze heel veel geld mee. Die kennis van mij laat dan zien welke goochelarij en andere doortrapte psychologische trucs ze gebruiken om mensen geld af te troggelen voor een ingestraalde wondersteen of een dubieus “coachingstraject”. Hij ontmaskert ze op een erg grappige manier en dat is leuk om te lezen. Toch moet ik ook wel eens zeggen als ik weer een aflevering van hem lees: we lachen om niet te moeten huilen, want eigenlijk is het verschrikkelijk dat mensen opgelicht worden met valse beloftes over heil, persoonlijke vervulling, of genezing van lichaam of geest.
Daar moest ik aan denken toen ik het evangelie van vandaag was. Een rijke tekst met veel beelden die echter ook de mogelijkheid van een groot conflict uitdrukken. We horen over de herder en de schaapsstal, de deur waardoor moet worden binnengegaan en die deur is Jezus zelf. Maar we horen ook over sluikwegen, inbrekers. Over dieven die hun hand uitstrekken naar de schapen. We zien zowel licht als duister voor ons afgebeeld.
Dit chiaroscuro - dit spel van licht en schaduw - hoort bij het evangelie dat we lezen. Dit hoort bij Johannes. Naar mate Jezus zichzelf meer en meer openbaart, steeds zichtbaarder wordt wie Hij is, worden ook de contouren van de duisternis van de gevallen wereld, de wereld die het Evangelie bestrijdt, steeds duidelijker. We kunnen dus ook niet enkel maar over het licht spreken. Het zou mooi zijn als we enkel hoefden te spreken over de mooie dingen maar er zijn dit leven en in het christelijke leven niet alleen maar mooie dingen. We moeten licht én duister samen overwegen. Alleen sámen vormen zij een beeld waarvan wij de volheid van de boodschap kunnen vatten.
Jezus gebruikt levendige Bijbelse beelden die ook bij ons veel herkenning oproepen. Het beeld van de herder, de schapen en de schaapstal. De herder en zijn schapen, dát is het beeld bij uitstek van de relatie tussen het Volk van God en God zelf. Zoals we nu zouden zeggen: God en de kerk of zelfs God en alle mensen. Want ieder mens staat in een relatie tot God.
God werkt echter nooit alleen, hij roept mensen om zijn kudde te weiden. Mensen die zorg moeten dragen voor anderen. Deze moeten – zo is de Bijbelse verwachting - échte herders zijn naar het beeld van Jezus Christus. Mede door hun boodschap en hun voorbeeld brengen ze de schapen naar de volheid van het leven. Maar er zijn ook kapers op de kust. Dat is óók een Bijbelse en historische realiteit. We mogen niet doen alsof dat iets is wat eigenlijk niet gebeurt. Dan vervalsen we de boodschap en laten de luiken wijd open staan opdat er van alles binnen kan komen.
Er zijn ook mensen die niet willen voldoen aan dat beeld. Die wél verlangen naar de vachten en het vlees van de kudde, maar hun rol niet willen innemen naar het voorbeeld van Jezus Christus. Om het even scherp te stellen, geen enkele herder zal hieraan kunnen voldoen. Die lat ligt altijd te hoog. Jezus waarschuwt ons niet tegen het niet-kunnen – want niemand kan dat uit zichzelf - maar tegen het niet-willen. Tegen het werkelijk iets volledig ánders doen dan wat de Heer ons heeft voorgezegd en voorgedaan.
In het evangelie is een scherpe scheiding, er is de Herder, die ook de Deur is, Jezus Christus, en er zijn dieven en rovers. Uit de andere Bijbelse teksten kennen we ook nog de categorie van de huurlingen. Die werken wel, maar niet uit liefde. En als het spannend wordt zijn ze weg.
Wie toegang tot de kudde probeert te krijgen door een andere deur dan die van Jezus Christus, die is in het in het beste geval huurling, maar er zijn ook échte dieven. En in de geschiedenis van de kerk hebben we genoeg met dieven te maken gehad. Priesters, bisschoppen maar ook andere raadgevers en allerhande kerkelijke ambtenaren die zich door de eeuwen heen tegoed hebben gedaan aan de wereldlijke vruchten van de kerk. Dit is niet iets uit de oude geschiedenis en het is niet iets van de laatste jaren. Dieven en huurlingen zullen altijd bij ons zijn, dus moet je als kerk ook altijd waakzaam zijn.
Bij het aantreden van paus Franciscus sprak de Heilige Vader zijn hoop uit dat de kerk een arme kerk kon zijn, voor arme mensen. Bijzondere woorden. Hij gebruikt ze niet voor niets. Dat zei hij niet om armoede te verheerlijken of uit een vreemde romantische overtuiging dat het intrinsiek beter is om weinig te hebben. Armoede bij mensen is een gesel, armoede verwringt de menselijke ziel als je overal tekort aan hebt.
Maar een kerk of welke religieuze gemeenschap dan ook die eindeloos vermogen opstapelt loopt dodelijk gevaar haar roeping te verliezen. Dat is een langzaam, sluipend proces. Je merkt er van dag tot dag niks van maar uiteindelijk sta je op een heel ander pad. Wie er een voorbeeld van wil zien hoeft maar naar onze oosterburen kijken. Er zijn daar bisdommen met miljardenvermogens aan de ene kant, maar is er geestelijk sprake van een gapende leegte.
Maar het kan
nog erger. Er zijn naast huurlingen nóg ernstigere gevallen: er zijn ook degenen die actief jacht maken op de schapen. Die hen oplichten, uitzuigen of
misbruiken. We kennen de afgelopen 12-13 jaar voorbeelden genoeg, want alles
wat in de duisternis verricht is zal aan het licht komen.Soms in één keer.
En zo zijn er ook mensen die aankomen met valse boodschappen om mensen te verwarren, of personen die uit ijdelheid zichzélf willen verkondigen. In het uiterste geval lopen er zelfs hele en halve criminelen rond. Net als in de rest van de wereld. Het schokt ons als wij er van horen, omdat wij het zó graag anders zouden willen zien, maar we hoeven ons niet geschokt te voelen.
Dit is namelijk niet iets van de laatste jaren en niet iets van de voorbije geschiedenis. Jezus waarschuwt er ons al tegen. In deze wereld, in de kerk op aarde is er geen licht zonder duisternis. We vinden het bij elkaar en pas op de jongste dag wordt de oogst van het onkruid gescheiden.
Wij moeten hier ons dus niet door laten verontrusten. In de schaapsstal zijn wij beschermd als wij luisteren naar Jezus’ stem en altijd blijven opletten dat wie er ook naar ons toekomt Zíjn woorden spreekt, in Zijn naam optreedt. Jezus Christus ís de Deur, er is geen andere deur. Verleidelijk sprekende mensen die het op ons en evt. onze portemonnee voorzien hebben met nieuwe, vreemde boodschappen of doortrapte plannen kunnen ons éven op het verkeerde been zetten, dat is waar, maar zij kunnen ons niet weghouden van die deur. Zij kunnen hun medemens beschadigen, soms ernstig, maar de dief is niet groter dan de Herder.
Wie het ook is die kwaad wil, hij kan ons niet uit zichzelf weghalen uit de schaapsstal. Zij kunnen ons niet op een ander pad brengen dan datgene waar wij door Jezus Christus, vanuit Gods genade, verlicht door het Evangelie en door het geloof bevestigd op geplaatst zijn. Dat stáát.
Laat ons hart dus nooit verontrust worden als we horen over dieven en huurlingen. Zij behoren tot de dingen die voorbijgaan. Verbinden wij ons met de Levende die heerst in de eeuwen der eeuwen. Bij Hem is leven in overvloed.
Amen.
