Toen
Jezus te Betlehem in Juda geboren was,
ten tijde van koning Herodes,
kwamen er te Jeruzalem Wijzen uit het oosten en vroegen:
“Waar is de pasgeboren koning der Joden?
Want wij hebben zijn ster in het oosten gezien
en zijn gekomen om Hem onze hulde te brengen.”
Toen koning Herodes dit hoorde werd hij verontrust en heel Jeruzalem met hem.
Hij riep alle hogepriesters en schriftgeleerden van het volk bijeen
en legde hun de vraag voor
waar de Christus moest geboren worden.
Zij antwoordden hem:
“Te Betlehem in Juda.
Zo immers staat er geschreven bij de profeet:
En gij Betlehem, landstreek van Juda,
gij zijt volstrekt niet de geringste onder de leiders van Juda,
want uit u zal een leidsman te voorschijn treden,
die herder zal zijn over mijn volk Israël.”
Toen ontbood Herodes in het geheim de Wijzen
en hij vroeg hun nauwkeurig naar de tijd
waarop de ster verschenen was.
Daarop zond hij hen naar Betlehem met de opdracht:
“Gaat een zorgvuldig onderzoek instellen naar het Kind,
en wanneer gij het gevonden hebt, bericht het mij dan,
opdat ook ik het hulde kan gaan brengen.”
Na de koning aanhoord te hebben vertrokken zij.
En zie, de ster die zij in het oosten gezien hadden, ging voor hen uit
totdat ze boven de plaats waar het Kind zich bevond
stil bleef staan.
Op het zien van de ster werden zij vervuld van overgrote vreugde.
Zij gingen het huis binnen,
zagen er het Kind met zijn moeder Maria
en op hun knieën neervallend betuigden zij het hun hulde.
Zij haalden hun schatten te voorschijn
en boden het geschenken aan:
goud, wierook en mirre.
En in een droom van Godswege gewaarschuwd
niet meer naar Herodes terug te keren,
vertrokken zij langs een andere weg naar hun land.
Broeders en zusters,
Als we blij zijn met iemand, als die persoon een mijlpaal bereikt heeft – een verjaardag of een behaald diploma of een nieuwe baan of huis, dan geven we graag een cadeau. Dat is fijn om te doen, cadeaus en aandacht geven aan andere mensen om ons heen. Zo delen we vreugde, over en weer.
Door te geven laten we in de praktijk zien dat we met elkaar verbonden zijn. In ons verhaal van deze zondag krijgen we te horen hoe belangrijk het is om die verbinding te zoeken, ook al ken je elkaar niet goed en kom je van ver.
En treurig genoeg, ook de omgekeerde les dat je soms niks goeds kan verwachten van mensen die verantwoordelijkheid hebben voor jouw bestaan. De mensen die boven je gesteld zijn.
We moeten dit verhaal over Herodes en de wijzen niet zo lezen alsof we te maken hebben met een krantenartikel. Het is allemaal niet letterlijk zó gebeurd. Het verhaal dat we lezen is heel precies opgebouwd, en wel om ons een les te leren over goed en kwaad.
Het hele verhaal staat vol contrasten tussen Herodes, de boze koning en de wijzen uit het Oosten. Die de volkeren van waar ook ter wereld vertegenwoordigen. De wijzen, dat is een beetje de Verenigde Naties: mensen van overal vandaan die bij elkaar komen om op zoek te gaan naar de vrede in de wereld.
En daar tegenover staat dan de koning. Die de baas is in het land en eigenlijk bezig zou moeten zijn met het welzijn van al zijn mensen maar eigenlijk alleen maar bezig is met boze plannetjes.
Ik wil er een aantal contrasten eruit halen, er zijn er best veel, ik heb er zes geteld, misschien zijn er meer, maar ik wil er een paar uitplukken. En dan moet u maar komende week eens goed om u heen kijken of u die contrasten ook in ons eigen omgeving kan zien.
Drie contrasten wil ik er uithalen.
De eerste vinden we in het begin. De wijzen komen aan in Jeruzalem met blijde openheid , ze vertellen wat ze komen doen, dat ze naar Jezus op zoek zijn, de nieuwe koning. Want zijn teken stond in de hemel (Het was niet te missen!) en zó melden ze zich bij de plaatselijke overheid. Die zullen de weg wel weten.
En in plaats daarvan treffen ze Herodes, en die weet van niks. Herodes doet niet aan blijde openheid maar aan angstige geheimhouding. Een nieuwe koning, zijn teken stond wereldwijd aan de hemel? Daar hebben ze in Jeruzalem in het paleis niks van gezien! In het geheim ondervraagt Herodes de wijzen.
Goede mensen zijn open en authentiek. Ze praten over wat hen bezighoudt. Natuurlijk, soms moet je tactvol zijn en sommige geheimen bewaar je in je hart, maar je probeert transparant te leven. Dat is wat goede mensen doen. Slechte mensen geloven daar niet in. Informatie is macht, en als je daar teveel van deelt kunnen anderen zien wat jij doet. Dat is heel gevaarlijk.
Als u ergens een organisatie tegenkomt, een overheidsdienst of een bisdom, een orde of een bedrijf waar een zwijgcultuur heerst. Waar je alleen zwartgelakte rapporten te zien krijgt. Waar spreekverboden worden uitgedeeld alsof het snoepjes zijn en iedereen bang is om wat iedereen eigenlijk wel weet hardop te zeggen, dan zit het niet goed. Een groot contrast.
Tweede contrast: Herodes wil zelf “zorgvuldig onderzoek” laten doen, terwijl de Wijzen de weg laten wijzen door de kracht van boven.
Herodes en zijn trawanten hadden tijden niks gezien. Geen ster, geen verhaal van de herders. Niks was hen opgevallen aan wat er gebeurde in Bethlehem, maar nú is hij opeens geïnteresseerd in een “zorgvuldig onderzoek”. Hij is zo goed als blind voor alles wat zijn eigenbelang niet raakt, maar als er gevaar in zicht is moet alles tot in het kleinste detail worden uitgezocht.
Zien we dat ook niet in onze samenleving? Men kan blind zijn voor alles wat verkeerd loopt in een organisatie of bij de uitvoering van de wet. Maar als het verhaal rond gaat dat ergens een machteloze arme een tas boodschappen teveel krijgt van haar moeder is geen inzet te groot. Alles wordt dan uit de kast getrokken voor een Zorgvuldig Onderzoek!
De Wijzen daarentegen kijken naar boven. Ze zijn wijs omdat ze niet geloven dat ze zélf alles het beste weten. Of zelf alles het beste kunnen onderzoeken. Ze laten zich leiden door de ster, vragen advies aan mensen en staan open voor wat God hen zegt. Ze zijn ontvankelijk en kunnen zich laten verrassen door wat er gebeurt. Omdat goede mensen werken uit vertrouwen worden ze soms ook voor de gek gehouden. Maar goede mensen staan er nooit alleen voor. Ze krijgen kracht van boven.
Ten derde: de wijzen gaan op zoek om de waarheid te vinden maar ook om er wat mee te doen. Ze zijn echt niet geïnteresseerd in de kleine koning zodat ze een wetenschappelijk artikel over hem kunnen schrijven. Ze komen om Hem te vinden, om hem eer te brengen en geschenken te geven. En een geschenk is een universeel woord in alle talen. Een geschenk geven betekent: wij horen bij elkaar. Jij bent er ook voor ons. Mensen van ver weg, van andere volkeren andere landen, waar je ouders nog nooit van hebben gehoord. Uit Afrika, Amerika en China en zelfs de moerassen van Nederland. Wij horen bij jou, en wat fijn dat jij er voor ons bent.
En wat geeft Herodes? Dat hoorden we eerder al op het feest van de Onnozele Kinderen. Herodes brengt geen geschenken, zelfs als hij wat geeft aan anderen is het om er zelf beter van te worden. Wat een akelig leven moet dat zijn, om zo eenzaam te zijn. Als Herodes iets brengt is het dood en geweld, precies het omgekeerde van wat de wijzen doen.
Broeders en zusters. Elke zondag krijgen we Gods wijsheid te horen in het Evangelie en nu we begonnen zijn in het nieuwe jaar wil ik u vragen: zet alles van Herodes buiten. Manipulatie, stiekemigheid, obsessies. Doe het weg. Zonder strik. In plaats daarvan beginnen we aan drie goede voornemens van de Wijzen. We zijn in blijdschap open naar anderen, we laten ons leiden door wat goed is, om wat wij hebben en wat wij doen als geschenk aan anderen te kunnen geven.
Mag zo 2021 een jaar van zegen worden. Voor onszelf en alle mensen om ons heen.
Amen, en zalig nieuwjaar!
