Afwasheibel

In die tijd kwam Jezus in een dorp,
en een vrouw die Marta heette, ontving Hem in haar woning.
Ze had een zuster, Maria die
– gezeten aan de voeten van de Heer –
luisterde naar zijn woorden.
Marta werd in beslag genomen door de drukte van het bedienen,
maar ze kwam er een ogenblik bij staan en zei:
“Heer, laat het u onverschillig
dat mijn zuster mij alleen laat bedienen?
Zeg haar dan, dat ze mij moet helpen.”
De Heer gaf haar ten antwoord:
“Marta, Marta,
wat maak je je bezorgd en druk over veel dingen.
Slechts één ding is nodig.
Maria heeft het beste deel gekozen
en het zal haar niet ontnomen worden.”

Broeders en zusters,

De lezing van deze zondag deed me terugdenken aan de tijd dat ik op het seminarie zit. Dat kwam zo:

Op een grootseminarie, de priesteropleiding, zitten allerlei soorten studenten. De één studeert wat meer, de ander zet zich meer in voor de gemeenschap, maar er zijn ook priesterstudenten die nogal lui zijn.

Toen ik nog seminarist was werden we bijzonder geplaagd door één exemplaar. Ik noem geen namen. Hij wist zich werkelijk altijd uit de voeten te maken als er wat te doen was. Hij had de gave om werkelijk binnen een seconde uit je gezichtsveld te verdwijnen en vervolgens ook werkelijk onvindbaar te zijn.

Van de grote heiligen wordt soms gezegd dat ze de gave van bilocatie hadden: de gave om op twee plekken tegelijk aan het werk te zijn. Hij had daarentegen de gave om werkelijk nergens te zijn als er een (vervelend) klusje was.

Één keer mislukte zijn ontsnappingspoging– toen hij probeerde zich te onttrekken aan de afwas – en ik heb hem de mantel uitgeveegd over zijn drukgedrag.

Hij keek mij minzaam aan, schudde zijn hoofd en zei: “Marta, Marta, Marta, wat maak je toch bezorgd en druk over veel dingen”.

Daarna begon hij zo tergend langzaam aan de afwas dat ik hem van ellende maar weer weggestuurd heb. Je zou haast zeggen: Jezus, zeg `r eens wat van.

Het gevoel van ergernis dat Marta had komt ons in ieder geval bekend voor. Zeker in een land als Nederland, waar hard werken altijd belangrijk wordt gevonden, heb je de schijn gauw tegen als je andere dingen belangrijk vindt.

Het verhaal van Jezus die bij Marta en Maria mag ook voor ons een kritische ontmoeting met onszelf zijn. Wij kunnen voelen dat we het druk hebben, maar zijn we ook druk met de juiste dingen?

Het is altijd mooi om bij de lezingen het Evangelie en het Oude Testament naast elkaar te leggen – ze vullen elkaar heel goed aan.

In het verhaal van Genesis en in het Evangelie gaat het in de eerste plaats om gastvrijheid. De drie mysterieuze mannen komen bij Abraham, en Abraham – goede man als hij is – gaat hard werken, of laat hard werken , om het zijn gasten naar de zin te maken.

Als ze lekker in de schaduw hebben gegeten en gedronken brengen ze goed nieuws. Abraham zal binnenkort vader van een zoon worden. Hij krijgt een toekomst. Op gastvrijheid rust een zegen!

Eeuwen later komt Jezus bij Marta op bezoek – en Marta gaat zelf hard aan het werk om het Jezus zo genoeglijk mogelijk te maken. Maar haar zus Maria is niet bezig met de potten en de pannen en de bakjes met olijven en de toastjes met brie.

Ze zit daar maar een beetje te keuvelen met Jezus, en Marta ziet het al voor zich. Als het tijd wordt voor de afwas is Maria vast ook in geen velden of wegen te bekennen.

Jezus, zeg ‘r ’s wat van!

Maar Jezus stuurt Marta met een kluitje het riet in. Zij heeft het beste deel gekozen.

Wat betekent dat?

Hoe moeten we dat begrijpen?

Ik denk dat gastvrijheid hier meer betekent dan zorgen dat er genoeg te drinken is, en schaaltjes met manchego-kaas of gedroogde worst. Gastvrijheid betekent ook, of misschien juist, aandacht hebben voor iemand, luisteren naar wat hij te vertellen heeft.

Terwijl Marta druk in de weer is met het klaarmaken van allemaal lekkere dingen geeft Maria datgene waar Jezus het meest om vraagt: onze aandacht.

Zonder aandacht geen gastvrijheid.

Stelt u zich voor dat u bij een receptie bent. Ze hebben daar de heerlijkste dingen. Oesters en zilte zaligheden, weg te spoelen met echte Zeeuwse zeewierjenever. Fantastisch. Maar hoe lekker het ook allemaal is, als er daar niemand is die je kent, niemand die tegen je praat, dan zou het toch een hele vervelende receptie zijn. Al dat harde werk van de organisatoren en de obers en de medewerkers van de oesterbar…. Is dan toch eigenlijk een beetje voor niets. Die prachtige receptie valt in het water.

Zonder aandacht geen gastvrijheid.

Het is onze aandacht, onverdeelde aandacht is het meest kostbare cadeau dat we aan een ander kunnen geven. We hoeven niet steeds bezig te zijn, als we ons maar richten op wat het belangrijkst is.

Hier is ook een les voor de kerk, waar het soms – net als in de samenleving – vooral lijkt te gaan om hoeveel we wel niet doen. Hoeveel avonden we wel niet in de weer zijn, voor de parochie.

Daar is niks mis mee natuurlijk, en wat zijn we er blij mee. Veel mensen die hun schouders er onder willen zetten. En hadden we er maar meer van. Het verhaal van Marta en Maria is absoluut geen excuus om de afwas maar te laten staan. Mijn mede-student was ook een luie theoloog. Ik was misschien wel een Marta, maar daarmee was hij nog geen Maria!

Maar hard werken, zelfs al is het voor de ander, is niet het beste deel. Het is niet zaligmakend. Het is niet het belangrijkste wat je kan doen. Dát deel namelijk, dat beste deel, krijg je niet door nóg harder de handjes te laten wapperen. Dat krijg je alleen als je radicaal plaats maakt in je hart. Voor waar het echt om gaat. Door het stil te maken in onszelf, en aandachtig te luisteren wat de Heer en onze medemens ons zeggen wil.

Amen.

Afscheid en een Nieuw Begin

Beste parochianen van het Klaverblad, 

Na bijna vier jaar in verschillende functies werkzaam te zijn geweest in onze Klaverbladparochies heeft onze bisschop mij gevraagd om per 1 oktober een nieuwe benoeming aan te nemen in  de regio Alkmaar.

Ik had gehoopt nog enige tijd in het Klaverblad te kunnen blijven, maar door andere ontwikkelingen in het bisdom is dit helaas niet mogelijk gebleken. Deze zomer krijgen door ontstane vacatures in ons bisdom bovengemiddeld veel priesters overplaatsing.

Concreet betekent dit voor mij dat ik in september afscheid zal moeten nemen van onze vier parochies. Ik zal in die maand ook verhuizen naar Alkmaar.

Mijn opvolgers komen zelf juist uit de Alkmaarse parochies. De uit Argentinië afkomstige paters Diego en Tristan - van het Instituut van het Mensgeworden Woord - zullen hier hun taken voortzetten.

Beide paters zijn al lange tijd in Nederland en zijn ervaren priesters. Ik heb er alle vertrouwen in dat ze het pastoraat in onze parochies goed vorm zullen geven. Pastoor Eric Fennis zal tijdelijk het voorzitterschap van het parochiebestuur op zich nemen zodat de paters hierin nog even kunnen worden ontzien.

Ik begrijp dat dit nieuws teleurstellend zal zijn voor veel parochianen. Het is de afgelopen jaren een komen en gaan geweest van pastoors .  Ik hoop echter ook dat jullie teleurstelling mag omslaan in vreugde over een fijne samenwerking met paters Diego en Tristan.

Ik zal altijd met waardering terugkijken op mijn tijd in de parochies van Bennebroek, Heemstede en Vogelenzang en ik hoop dat het ingeslagen pad van samenwerking veel vrucht zal dragen.

Ik wens jullie alle zegen voor jullie gemeenschappelijke toekomst.

In Christus,

Pastoor Jan-Jaap van Peperstraten

Daar heb ik recht op!

Ik las laatst op het internet een stukje van iemand die boos was omdat ze geen belangrijke rol kreeg in de eindmusical van de basisschool. Ze schreef daar heel emotioneel over, in groot detail. Ze kon nog hele stukken uit de liedjes citeren die ze allemaal uit haar hoofd geleerd had om zo indruk te maken op de onderwijzer. En toch kwam ze niet verder dan een bijrol als Boom, of Derde Schaap. Ik ben het vergeten. Woedend was ze, het had haar voor het leven getekend!

Toen las ik onderaan het artikel hoe oud ze was. De schrijfster van het stukje was ongeveer zo oud als ik. Om en nabij de veertig.

Onder het artikel stond dan het commentaar dat mensen hadden geschreven. Dat heb je tegenwoordig onder stukjes op internet. Er waren veel boze reacties – men was boos op de onderwijzer die nu toch al wel met pensioen zal zijn.  Hij had ontslagen moeten worden, of er hadden nog ergere dingen met hem moeten gebeuren! Ze had erkenning moeten krijgen. Ze had recht op die rol!

Ik schrok daarvan. Als jij, of ik, of anderen, nog zó beheerst kunnen worden door iets vervelends van dertig jaar geleden, iets wat toch welbeschouwd geen halszaak is, en bovendien niet terug te draaien is. Als vrouw – of man – van in de veertig kun je nu eenmaal niet meer schitteren in de schoolmusical. Die kans is voorgoed verkeken!

En als je dan niet uitkijkt wordt de eindmusical niet Spoken op Griezelsteyn, maar Een Spook in je Hoofd, en eindigt het als Soldaat van Oranje – namelijk, nooit!

Zulk soort geluiden als van die mevrouw hoor ik echter vaker. Mensen die vinden dat ze tekort gedaan zijn door het verleden. En dat anderen daar de schuld van zijn. Ik vat al die geluiden even samen onder de noemer: daar heb ik recht op.

Daar heb ik recht op.

Deze of deze positie – daar heb ik recht op! Die taak, die rol in de schoolmusical, die kans, die beurs, die baan, daar heb ik recht op. Die erkenning heb ik recht op.  

En wat van mij is, mijn recht, daar mag niemand aankomen. En als daar iemand aangekomen is, aan mijn recht, hoe lang dat ook geleden is, dan blijf ik hem dat nadragen. Mijn recht is aangetast. Hoe lang geleden dat ook gebeurd is. Mensen kunnen boos zijn over wat er vijf jaar geleden, dertig jaar geleden is gebeurd, of vijftig jaar geleden. Of zelfs tachtig jaar geleden. En daar houdt het niet op, een grief kan nog door de generaties heengaan. Wat je voorouders is overkomen. Honderd jaar geleden. Tweehonderd jaar. Vierhonderd jaar. En dat is een drama. Er komt letterlijk geen einde aan.

Wij hopen met het gevoel dat we ergens recht op hebben orde aan te kunnen brengen in de chaos van ons leven. En wat zou het een mooi idee zijn als wat we kregen en wat we verdienden perfect op elkaar aan zou sluiten. Dat er geen onrecht zou zijn, of alle onrecht door de eeuwen heen rechtgetrokken kan worden. En dat we zelf nooit onrecht zouden doen. Zelf nooit fouten zouden maken.

Maar het is een illusie, een puberale illusie.

De vorige zondag hebben we gelezen over de zeventig leerlingen die door de Heer op pad werden gestuurd. Hun tocht, zo vertelt de Heer, is als die van een schaap onder de wolven. Dat wil zeggen: bij alles wat je doet  als je Gods werk wilt doen – zul je moeten rekenen op tegenwerking en tegenslag. Met onrecht.

Een groot deel van het christelijk leven bestaat er in dat je leert omgaan met dingen die anders gaan dan je gepland had.  Dat je gewoon pech hebt, maar ook dat je tegengewerkt zult worden. En waar je recht op denkt te hebben is niet wat je gaat krijgen. God geeft ons veel verrassingen. En één ding is zeker, als mensen met modder gaan gooien heeft het geen enkele zin om te zeggen:

Zeg, zeg, mannetje! Weet jij wel wie ik ben, en waar ik allemaal recht op heb? Nou, `k zal Jezus er eens van vertellen. Als Hij hier van hoort dan zwaait er wat! O zo!

Maar het gaat niet allen maar om acceptatie. Het gaat verder en dieper dan dat.

We geloven als christenen dat je de zin van het leven slechts dan vindt als je door de tegenslagen heen je roeping vindt, je weg in het leven.

Het is niet zo dat je de slagen van het lot passief moet accepteren, maar juist in tegenslag verlossing en vrijheid kan vinden. Maar als je teveel met jezelf bezig bent, en je “rechten” . Dan komt daar niet veel van terecht.

Ik hoor u denken, wat heeft dit allemaal te maken met de Barmhartige Samaritaan?

We komen vandaag de priester en de leviet tegen –  levieten dat zijn kosters en koorzangers  in de Tempel , we zouden ze tegenwoordig “de vrijwilligers” noemen –en die laten de gewonde man langs de kant van de weg liggen. Ik ben er vast van overtuigd broeders en zusters. De priester en de leviet zijn ontzettend op de hoogte van wat hun rechten zijn.

Want als je éénmaal gaat geloven dat je hartstikke recht hebt op je positie, dat niks en niemand je daar van mag afleiden, dan ga je ook geloven dat je recht hebt op een ongestoord leventje. Maar in een ongestoord leventje kom je alleen maar jezelf tegen. En dat is niet de ontmoeting waarmee God jou kan bevrijden. Het is een doodlopende weg.

Ik heb recht – denken priester en leviet - op een ongestoorde positie, als ik priester of leviet ben van de Tempel heb ik er recht op niet verontreinigd te raken . Misschien gaat die man wel onder mijn handen dood, dan ben je volgens de Wet ritueel verontreinigd – dan kun je een tijd lang je werk niet meer doen. Dat is heel vervelend.

Erger nog, je bent niet alleen rechten kwijt: er komen tot overmaat van ramp ook nog eens plichten bij!  Volgens de Joodse Wet moet je de man, als hij komt te overlijden terwijl je hem aan het  verzorgen bent, ook nog eens begraven!

Dat kost heel veel tijd, geld en moeite! Nee. Beter van niet! En de priester en leviet spoeden zich weg.

De Samaritaan die dan komt zou er ongetwijfeld volgens veel mensen recht op hebben de gewonde man te laten liggen – want Joden en Samaritanen, dat is al eeuwen bittere vijandschap. Wat zij ons hebben aangedaan! Honderd jaar geleden! Tweehonderd jaar geleden! Vierhonderd jaar geleden!

Nog maar een paar weken geleden lazen we in het Evangelie over hoe Johannes en Jacobus het Vuur uit de Hemel over het Samaritanendorp waar ze langs kwamen wilden laten neerkomen. Ze hadden er vast recht op dat de doen, zo voelden ze dat toch. Zó doortrapt waren die Samaritanen namelijk! Altijd al geweest!

De kans is groot dat de Samaritanen er net zo over dachten. Over de Joden dan.

Toch laat de Samaritaan zich niet meeslepen door alle oude haat maar doet hij wat juist is. Op het juiste moment. Het komt hem niet uit. Het kost hem tijd. Het kost hem geld. Het kost hem misschien zelfs meer geld dan hij nu kan voorzien. Hij weet niet eens of hij een bedankje gaat krijgen van de man die hij heeft geholpen. En wie weet moet hij straks ook nog op het matje komen bij de Samaritaanse Opperbaas. En krijgt hij een standje. 

Omdat hij de verkeerde mensen geholpen heeft.  

Al met al is de Samaritaan als enige in dit verhaal een volledig vrij. Hij klampt zich niet vast aan wie hij is, waar hij vandaan komt, en waar hij recht op heeft. Hij volgt zijn roeping die God in zijn hart gelegd heeft:  het leven uit naastenliefde. Alleen hij is vrij.

Hij is vrij te bepalen wie hij is. Een naaste van zijn medemens, iemand die van God houdt. Dát is wie hij is. Hij wordt dat, door concrete daden van barmhartigheid. Hij wordt dat niet door geboorte, door afkomst, ras of achternaam. Hij wordt dat niet omdat hij staat ingeschreven in de Interkerkelijke Samaritanenadministratie. Hij ís dat, omdat hij geholpen door Gods genade een vriend van God en de mensen wil zijn.

Hij is werkelijk vrij.

En ik denk toch dat ook het naamloze slachtoffer, door alle pijn van de overval heen een bevrijdende ontmoeting heeft gehad. Ook al ligt hij nu met schrammen en bulten in bed. En is hij zijn geld en goed kwijt. Hij is op een weg naar vrijheid gesteld.

Hij is gered door iemand die hem niks verschuldigd was. Thuis had hij misschien een grote mond over wat die gemene Samaritanen honderd jaar geleden gedaan hadden, of schrijft hij boze commentaren op Facebook als er in de groep “Weg Met Samaritanen” weer filmpjes staan over wat die naarlingen nu weer gedaan hebben. En misschien stemde hij wel op een samaritaankritische partij. Maar opeens, nu hij in dat bed ligt – op kosten van de Barmhartige die hem gered heeft – vindt er misschien wel een moment van bevrijding plaats. Dan kan hij oude haat naast zich neerleggen, werken aan vrede.

De Volkskrant-columnist Erdal Balci zei in één van zijn columns een paar jaar geleden: “Identiteit is wat er na het slagveld dat het leven heet van jou is geworden”.  Ik vond dat een scherpe opmerking. Het ligt niet van te voren vast wie je zal zijn, en wie je als mens bent openbaart zich vaak pas als je een keer met een bloedneus in de goot gelegen hebt.

En nu deze mens, de gewonde man, uit het slagveld gehaald is, kan er door de ontmoeting met concrete naastenliefde iets nieuws ontstaan. Is er ruimte voor een nieuwe identiteit. Kan hij een nieuwe identiteit krijgen.  In de woorden van de Bijbel: een nieuwe schepping worden (Galaten 6:15 ev) :

Je kan geen nieuwe schepping zijn als je je met alle kracht vastklampt aan al je oude rechten. Aan al je oude pijn. En hoe meer je los kan laten, hoe meer vrede en barmhartigheid er over je neer kan dalen.

Amen.

Het Kampioensfeest

Broeders en zusters in Christus.

Deze week was er een spannende voetbalwedstrijd op TV. Ook als je misschien geen fan van Ajax bent is toch goed te begrijpen hoe spannend en dramatisch die wedstrijd was. Van een flinke voorsprong af komend bleek Tottenham toch stevig terug te komen, toch leek het vrijwel zeker dat Ajax door was naar de finale …. Tot de laatste seconden van de wedstrijd.

Wat een drama!

We kunnen het onszelf zo goed voorstellen, die spanning en ook die angst. Dat je denkt dat je na lange tijd en hard werken iets voor elkaar gebokst had – misschien een nieuwe baan of een promotie, of dat éne huis waar je je op ingeschreven had en je stond zo hoog op de wachtlijst… En dan gaat het op het laatste moment niet door. Het bleek toch allemaal een deceptie te zijn.  

Het is in zulke gevallen makkelijk om je terneergeslagen te voelen. Alsof de mislukking vooral terugslaat op jezelf. Als je weinig kans had gemaakt op de functie of de woning was het ook niet zo erg geweest, dan had je je schouders op kunnen halen en verder kunnen gaan met waar je mee bezig was. “Niet geschoten, altijd mis” zeg je dan – en je gaat over tot de orde van de dag.

Maar als je het omdraait, en iets fantastisch krijgt terwijl je er helemaal niet op gerekend had? Je speelt met de dorpsclub, FC Breskens, een vriendschappelijke wedstrijd met Ajax en je zou winnen! Wat een ongelofelijke ervaring zou dat zijn! Daar zou je het over vijftig jaar nog over hebben! Die keer dat opa won van Ajax!  

Dit is een beetje wat er gebeurt in het verhaal in Handelingen, dat we in de eerste lezing hebben gelezen. Als Paulus in Antiochië de mensen vertelt over Jezus lopen de straten en pleinen vol. Dat is helemaal niet naar de zin van de leden van de synagoge – zeg maar, de professionele gelovigen. Zij denken: wij hebben er hard voor gewerkt, wij zijn niet zoals die heidenen die maar wat doen, die zaterdagamateurs vijfde klasse! Nee, wij zijn hier de godenzonen. Het verhaal van God draait alleen maar om ons! De Eredivisiespelers!

En dan zegt Paulus, het gaat er helemaal niet om hoe goed jullie wel niet zijn of hoe hard je gelopen hebt of aan hoeveel regels je je houdt. Het gaat er om wat je taak is die je gekregen hebt.  Je moet een licht zijn voor de volken, en dat staat bij Jesaja in het Oude Testament – dát zou je kunnen weten.

En dat licht voor de volken ís er, ongeacht of jij – synagoge van Antiochië – daar aan meewerkt of niet.  Gods beloften zijn veel te groot om zich door mensen tegen te laten houden. “Niemand” zegt Jezus in het Evangelie “die mij door de Vader in handen is gegeven kan daaruit geroofd worden”.  Dat is werkelijk goed nieuws voor de heidenen. Want die heidenen zijn geen heiden omdat ze dat zo graag willen zijn. Heiden zijn betekent hier eigenlijk meer: geen band hebben met God. 

Ze voelen wel dat die Griekse en Romeinse goden geen hulp kunnen bieden, geen antwoord kunnen geven op hun diepste vragen. Ze beseffen wel dat er ergens een échte God is , ergens ver weg, een onbekende God. Maar die God is zó ver weg – dat Hij voor de gewone mensen, de doodgewone heiden van Antiochië of Athene of Rome onbereikbaar is. Ze weten ook wel dat de Joden er meer van weten van die God. Maar ja, Joods worden, dat is ook nogal wat. 

En dan komen Paulus en Barnabas en die vertellen dat goede nieuws: dat die onbekende God heel dichtbij is en in Jezus Christus Zijn leven heeft gegeven voor de mensen, zodat iedereen kampioen kan worden. Niet alleen maar dat kleine groepje van de Eredivisie – maar iedereen die voor Hem openstaat.  

Dat gold voor toen, en het geldt ook voor nu. Ook wij mogen ons afvragen of wij ons licht nog wel laten schijnen. We hebben zoveel moois: veel traditie, een prachtige geschiedenis, en allerbelangrijkst – het grootste verhaal ter wereld. Een verhaal van bevrijding, het verhaal dat je zegt dat je leven nooit zinloos is – dat je een Vader in de Hemel hebt die je niet loslaat, ook als alles misgegaan is in je leven.

En er is zoveel honger naar dat verhaal, zo veel mensen die wachten op bevestiging of een hand op de schouder. Mensen die zichzelf zijn kwijtgeraakt. Heidenen die diep van binnen niet meer geloven in de afgoden Audi en Hypotheek maar ook niet meer weten wat dan wel.

De domme Antiochiërs dachten dat ze dat verhaal voor zichzelf konden houden, dat als je de heidenen maar buitenhoudt er meer genade en liefde voor jezelf overblijft. Dat is niet zo. Het is als met het Manna in de woestijn: als je er extra veel van opschept om het voor jezelf te houden dan bederft het binnen een dag.

Als je denkt dat bij het Spel van God er maar één groepje mensen kan winnen, dan zie je opeens de bal je net in schieten. Maak je daarentegen ruimte voor iedereen dan kunnen we met zijn allen aanzitten bij het Kampioensfeest.

Amen.

Grenzen aan de Eerlijkheid

Dit opinie-artikel verscheen op 18 april 2019 in het Nederlands Dagblad 

De afgelopen weken was mijn collega, pastoor Pierre Valkering, behoorlijk in het nieuws. In zijn niets verhullende boek en  interviews in kranten en tijdschriften vertelde hij de lezers over zijn omgang met het celibaat – en dan vooral hoe hij dat níet beleefd heeft.  

Nu zijn bekentenissen op straat liggen is  het is nu aan de bisschop om te bepalen hoe het verder moet met het priesterschap van Pierre Valkering.  Ik kan me voorstellen dat dit behoorlijk wat tijd en reflectie in beslag zal nemen.

Ik heb vorige week zijn boek aangeschaft en deels gelezen. Ik dacht dat ik er kennis van moest nemen omdat het boek publiek besproken wordt, en je moet je informeren om een goed standpunt in te nemen.  Ik heb de afgelopen week geleerd dat dit niet zo werkt.

Één van de dingen die ik vreemd vond was dat een aantal mensen Pierre Valkerings boek en interviews prezen omdat hij zo eerlijk was. Onder die lofprijzing verschuilt zich echter een verwijt: als je niet zo openhartig over je seksleven en intieme gedachten schrijft als Pierre Valkering ben je dus eigenlijk oneerlijk naar jezelf en anderen toe.

Het is geen onbegrijpelijk standpunt. We worden in onze samenleving vaak gevraagd om zo transparant mogelijk te zijn en door het gebruik van sociale media zijn er waarschijnlijk meer mensen op de hoogte van ons persoonlijke leven dan ooit tevoren. Ook leven we in een tijd waarin “alles gezegd moet kunnen worden”, hoe onaangenaam het gezegde ook is. Pim Fortuyn’s uitspraak : “ik zeg wat ik denk” zijn profetische woorden geweest.

Toch vond ik het geen verrijkende of bevrijdende ervaring om zijn proza te lezen. Ik voelde me integendeel als iemand die onuitgenodigd deelgenoot werd gemaakt van de diepste intimiteiten van een ander, tot aan zijn seksuele fantasieën toe. Het is ongetwijfeld waar dat Pierre Valkering dit of dat zo voelt of beleeft maar het enkele feit dat iets waar is, betekent ook nog niet dat de rest van de wereld het ook moet weten.

Eerlijkheid heeft zijn grenzen. Er is een groot verschil tussen waarachtigheid, d.w.z. leven uit de waarheid, vanuit een respect voor zowel de feiten als onze zelfkennis en een ongedisciplineerde openheid waarmee alles maar op straat gegooid wordt. Het leven mag zijn geheimen hebben, en het is een grote rijkdom om een paar goede vrienden te hebben met wie je delen van je levensverhaal in vertrouwen delen mag. Alles op elk moment zonder schroom tegen iedereen zeggen maakt het samenleven moeilijker.

De klassieke katholieke ethiek ziet een deugd zoals eerlijkheid  als een midden tussen twee ondeugden. Ondeugden kenmerken zich door een te weinig of een te veel van een bepaalde deugd. Zoals tegenover moed lafheid en overmoed staan, zo staan tegenover eerlijkheid de ondeugden van leugenachtigheid, of zelfs overmatige geslotenheid (te weinig eerlijkheid) en ongedisciplineerde openheid (te veel eerlijkheid). Zo`n publieke bekentenis heeft dus weinig met eerlijkheid te maken.

Maar deugden en ondeugden bestaan ook  niet in een vacuüm. Schrijvers die geen maat kunnen houden in hun bekentenissen zijn afhankelijk van lezers zijn die hun verhaal opnemen, ook als het  om intimiteiten gaat die niet voor hun oren bedoeld zijn, hierbij geholpen door een ongedisciplineerde media die het ook niet laten kan ons deze ontboezemingen voor te schotelen.

Tegenover de ongedisciplineerde openheid van de schrijver – die vertelt wat niet voor onze oren 

bestemd is, staat de ongedisciplineerde consument. Ik dacht ook dat ik kennis moest nemen van dit boek. Ik had het mis. Ik heb geen recht op zijn ontboezemingen, niemand buiten zijn nauwste vrienden en familie heeft dat recht.  Ik betreur het zijn boek te hebben gekocht en deels gelezen te hebben.  Ook ik ben slachtoffer geworden van een ondeugd, namelijk degene die de katholieke traditie curiositas noemt: nieuwsgierigheid. Niet het soort gezonde nieuwsgierigheid dat tot nieuwe kennis leidt, maar onwaardige nieuwsgierigheid, de neiging om onze neus te steken in zaken die ons niet aangaan.

Het is de vraag of het duveltje weer terug in zijn doosje kan. Wat gezegd is kan niet worden ontzegd, wat geschreven is kan niet worden ontschreven. Wellicht is het het beste als de ontboezemingen van pastoor Valkering langzaamaan uit de nieuwscyclus verdwijnen, en een aanleiding worden tot nadere reflectie over wat het werkelijk betekent om waarachtig te zijn.

Een Ontmoeting van Vergeving

In die tijd begaf Jezus zich naar de Olijfberg.
’s Morgens vroeg verscheen Hij weer in de tempel
en al het volk kwam naar Hem toe.
Hij ging zitten en onderrichtte hen.
Toen brachten de schriftgeleerden en Farizeeën Hem een vrouw
die op overspel was betrapt.
Zij plaatsten haar in het midden en zeiden tot Hem:
“Meester,
deze vrouw is op heterdaad betrapt terwijl ze overspel bedreef.
Nu heeft Mozes ons in de Wet bevolen
zulke vrouwen te stenigen.
Maar Gij,
wat zegt Gij ervan?”
Dit bedoelden ze als een strikvraag
in de hoop Hem ergens van te kunnen beschuldigen.
Jezus echter boog zich voorover
en schreef met zijn vinger op de grond.
Toen zij bij Hem aanhielden met vragen
richtte Hij zich op en zei tot hen:
“Laat degene onder u die zonder zonden is,
het eerste een steen op haar werpen.”
Weer boog Hij zich voorover en schreef op de grond.
Toen zij dit hoorden
dropen zij een voor een af,
de oudsten het eerst,
tot dat Jezus alleen achterbleef met de vrouw
die daar was blijven staan.
Nu richtte Jezus zich op en sprak tot haar:
“Vrouw, waar zijn ze gebleven?
Heeft niemand u veroordeeld?”
Zij antwoordde:
” Niemand, Heer.”
Toen zei Jezus tot haar:
“Ook Ik veroordeel u niet;
ga heen en zondig van nu af niet meer.”

ad destinatum persequor

We lezen het Evangelie van de Overspelige Vrouw. Een bekend verhaal, zwanger van betekenis. Een verhaal met vele lagen – over een diepe ervaring van vergeving. Het begin van een nieuw leven.

We zijn met Jezus in de Tempel, waarschijnlijk één van de voorhoven en hij onderwijst de mensen die om hem heen staan, we kunnen ons voorstellen dat dat allerlei mensen uit alle standen zijn, inclusief die mensen waar anderen niks mee te maken willen hebben. Zondaars, tollenaars.

Dan marcheren de farizeeën binnen met een vrouw die ze hebben betrapt op overspel. "Op heterdaad!" zeggen ze er triomfantelijk bij. Dat betekent: er kan geen misverstand zijn, en geen verzachtende omstandigheden, onder de Wet. Het is bewezen! Daarop staat de doodstraf! Nou Jezus, zeg het maar! Wat ga je doen? Stem je in met het oordeel?

Het is de farizeeën natuurlijk niet echt te doen om de zonde of de heiligheid, het is ook nog maar de vraag of ze echt gechoqueerd zijn. Ze brengen haar niet naar de politie, maar naar Jezus. Als Hij haar veroordeelt, nou dan is het duidelijk: Jezus is helemaal geen vriend van de zondaars, hij is precies zoals de farizeeërs, en daar hebben ze geen problemen mee!

Als Jezus haar niet veroordeelt, dan is hij geen vriend van de zondaars, maar een vriend van de zonde! Dan laat Hij zien dat de Wet en de Profeten en alle geboden van het geweten voor hem niks waard zijn, en ook dat vinden ze dan niet erg. Dan laat iedereen Jezus vallen.

Wat een gemene val. Het gaat ze niet ééns echt om de vrouw, of om de Wet, of om de moraal. De wet, de moraal is hier een wapen geworden om een gevaarlijke concurrent de nek om te draaien. Het is niet langer een richtingwijzer van God geworden, een handreiking voor de mensen dat ze zó kunnen leven dat ze recht doen aan God en aan elkaar, maar haast zoiets als een dik boek met spelregels voor een heel ingewikkeld politiek spel, en degene die de regeltjes best uit zijn hoofd kent en te pas en te onpas kan gebruiken en misbruiken wint. Wat een cynisme!

En als Jezus schrijft in het zand. Wat gebeurt daar? Jezus schrijft in het zand. Het is het enige moment in alle Evangeliën dat we lezen dat Jezus iets schrijft. Wat het ook is, de een na de ander druipt af, nadat hij tweemaal op de grond geschreven heeft zijn ze verdwenen, er is geen discussie over welk artikel van de wet wel of niet van toepassing is, en wie welke bevoegdheid heeft om een klacht over een zondaar in te dienen: Jezus schrijft in het zand, en de aanklager druipt af.

Een uitleg is dat Jezus niet hardop zegt wat de farizeeërs op hun geweten hebben maar het ze zichtbaar maakt , in woorden die niet beklijven, woorden die zo door de wind weggevaagd zullen worden. Hij zegt niet hardop: jij Piet, of jij Klaas ik weet wat jij de afgelopen zomer gedaan hebt, en ik zal het hier eens hardop zeggen. Hij schrijft in het zand, met verdwijnende beelden en woorden. Als de farizeeën het hadden toegelaten zou Jezus het hen liefdevol in het oor gefluisterd hebben. Waar jij een ander van beschuldigt, leeft ook in jouw hart – weet je zeker dat je dit wilt doen? Als je een oordeel uitspreekt, veroordeel je ook jezelf.  

Jezus koppelt altijd de mogelijkheid om te oordelen aan de gesteldheid van de persoon. Zoals Hij elders zegt, met de maat waarmee je oordeelt zal je geoordeeld worden, zo ook hier, wie zonder zonde is werpe de eerste steen maar. Het is een uitgebreide manier om te zeggen dat alleen God het definitieve oordeel toekomt, niet de mensen. Zeker niet mensen die zelf zo beperkt en beschadigd zijn.

Je hoeft geen boek te schrijven over alles wat je niet goed gedaan hebt. Dat is niet wat God van ons vraagt. Voor het geval we het nodig hebben mogen we onze tekortkomingen, onze fouten, ons kwaad uittekenen in het zand. En daarna waaien die beelden en woorden ook weer weg. Ze definiëren ons niet, ze maken ons niet tot wie we zijn. Ze worden niet op ons voorhoofd getatoeëerd en dat hoeven we zelf ook niet te doen. Hij veroordeelt de vrouw niet, hij veroordeelt de farizeeërs niet. Ze zijn geconfronteerd met hun fouten en mogen verder. De toekomst is nu in hun hand.

Jezus Christus maakt ons vrij van wat er achter ons ligt en opent de deur naar wat voor ons ligt. We mogen andere wegen en nieuwe paden gaan. Het is de ontmoeting met Jezus Christus die ons vrij maakt, en vanuit die vrijheid mogen we getuigen van Hem, leven uit Hem. Zoeken Zijn Wil te doen. Elke ervaring van vergeving, elke ervaring van vernieuwing mag dan ook een ervaring van bekering worden: een oproep om ons leven te veranderen, ons geloof te verdiepen en geen kwaad te doen.

In de woorden van Paulus uit de Filippenzenbrief die we vandaag gelezen hebben:  

ik vergeet wat achter me ligt
ik reik naar wat voor me ligt
ik storm af op het doel:
de prijs van Gods heerlijke roeping.

Amen.

Gedaanteverandering

In die tijd nam Jezus
Petrus, Johannes en Jacobus met zich mee
en besteeg de berg Tabor om er te bidden.
Terwijl Hij in gebed was veranderde zijn gelaat van aanblik
en werden zijn kleren verblindend wit.
En zie, twee mannen waren met Hem in gesprek;
het waren Mozes en Elia
die in heerlijkheid verschenen waren,
en zij spraken over zijn heengaan
dat Hij in Jeruzalem zou voltrekken.
Petrus en zijn metgezellen waren intussen door slaap overmand.
Klaar wakker geworden zagen zij zijn heerlijkheid
en de twee mannen die bij Hem stonden.
Toen dezen van Hem heen wilde gaan zei Petrus tot Jezus:
“Meester, het is goed dat wij hier zijn.
Laten wij drie tenten bouwen,
een voor U, een voor Mozes en een voor Elia.”
Maar hij wist niet wat hij zei.
Terwijl hij zo sprak, kwam er een wolk die hen overschaduwde.
Toen de wolk hen omhulde, werden zij door vrees bevangen.
Uit de wolk klonk een stem die sprak:
“Dit is mijn Zoon, de Uitverkorene,
luistert naar Hem.”
Terwijl de stem weerklonk
bemerkten zij dat Jezus alleen was.
Zij zwegen erover
en verhaalden in die tijd aan niemand iets
van wat zij gezien hadden.

Op sommige zondagen is het moeilijker om te preken dan op andere. Vaak sluit een lezing mooi aan bij wat er gebeurt in de wereld of wat er op dat moment leeft in je hart – maar soms is het ook lastiger te zien. 

Vrijdagochtend werden we opgeschrokken door het nieuws van een grote aanslag op twee moskeeën in Nieuw-Zeeland waarbij bijna vijftig doden gevangen zijn. Mannen, vrouwen en kinderen – niet anders dan wij. Die op naar hun gebedshuis gingen zoals wij naar het onze en daar slachtoffer zijn geworden van een terreurdaad.

We kunnen en moeten nu in onze gebeden nabij zijn met allen die door deze aanslag getroffen zijn. Maar daar mag het niet bij blijven. We worden in deze vastentijd uitgenodigd om kritisch naar onszelf te kijken , te zien waar er nog duisternis leeft in ons eigen hart. Want het is niet onze roeping om in de duisternis te blijven zitten. We zijn mensen van het Licht. 

Toen het verhaal van God met de mensen nog jong was, in de dagen van Abraham, werd hem de belofte van God gegeven dat zijn nageslacht even groot zou zijn als het aantal sterren in de hemel. In alle verwikkelingen, moeilijkheden en ook rampen die het Joodse volk zou meemaken, die belofte droegen ze altijd bij zich. Die konden ze niet kwijtraken omdat God zelf er garant voor stond. Dat die belofte waarheid zou worden stond vast.

Maar zoals dat gaat met beloftes van God - de vervulling er van wordt pas bij stukjes en beetjes duidelijk. In Jezus Christus werd de belofte letterlijk zichtbaar. Hij trekt zich terug met zijn naaste vrienden op de berg Tabor en daar op een bijzonder moment openbaart Hij zich voor wie Hij is. Hij laat zien dat Hij meer is dan een eenvoudig mens, een wijze leraar of een interessante zelfhulpboekenschrijver.  Hij brengt geen nieuwe Tafels van de Wet. Je zal vruchteloos zoeken naar een bundeltje met Jezus’ Twaalf Regels voor het Leven!

Hij is geworteld in eeuwigheid, hij is God zelf die de wereld komt bevrijden. Hij is de vervulling van de beloften van het Oude Testament en de ontmoeting met Hem verandert ook ons. Zijn gedaanteverandering loopt vooruit op onze verandering. 

Hij laat zich als eerste zien in Zijn Heerlijkheid aan zijn meest naaste vrienden. Hij laat zichzelf na Zijn Verrijzenis zien aan de bredere kring van leerlingen. Dat Hij degene is die de dood heeft overwonnen en de poorten opent naar nieuw leven bij God. Als mensen die levende ontmoeting hebben gehad gaan ze anderen ook in een ander licht bekijken. Er gaat er een ander licht schijnen in ons hart. Dan blijft niets hetzelfde. 

Dan weten we dat de duisternis niet het laatste woord heeft, niet in ons leven, en niet in de wereld. We hoeven niet tastend op zoek naar goedheid en waarheid die ergens ver weg verstopt ligt. We hoeven niet naar God op zoek alsof Hij een spreekwoordelijke zwarte kat in een donkere kamer is. 

Hij is onder ons – Hij leeft in ons hart, in de Sacramenten van de Kerk, in elk moment dat mensen elkaar in liefde ontmoeten.

Als we dan leven uit dat Licht brengt dat ook verantwoordelijkheden met zich mee. Om te beginnen de verantwoordelijkheid voor andere mensen om ons heen, ongeacht of ze landgenoten of geloofsgenoten zijn. De dingen van deze wereld zijn niet meer maatgevend voor ons. We mogen anderen benaderen in vrijheid en in liefde voor wie ze zijn. Zelfs onze vijanden mogen we (moeten we!) liefhebben. Het is onbegrijpelijk maar waar.

En als we onze vijanden moeten liefhebben, zelfs de mensen die ons naar het leven staan. Hoeveel liefde zijn we dan verschuldigd aan mensen die ons nooit kwaad hebben berokkend?

En liefde mag niet blijven bij een warm gevoel van binnen. Het heeft niets van doen met sentimentaliteit. Het roept ons op tot concrete daden van naastenliefde. Het roept ons op tot geduld, tot vriendelijkheid, tot hoop. Ook in duistere dagen hoeven we het licht van Christus niet uit het oog te verliezen.

Laten we dan gewapend met dat licht dan de aanzet geven aan die “revolutie van de liefde” waar Paus Franciscus over spreekt. Maken we van dat licht een lucifer die de hele wereld in vlam zal zetten – geen vlammen van haat en verwoesting , maar vlammen van liefde, een nieuw begin.

Mogen we ook deze weken dat licht in ons bewaren en versterken.

Amen.