Oudjaar 2019

Broeders en zusters,

We zijn samengekomen op de laatste dag van het jaar. Over een paar uur luiden we 2020 in. Een nieuw jaar. Wat zal het brengen? Oud en nieuw is een tijd van terugkijken en vooruitzien. Terugkijken op wat was, wat we allemaal hebben meegemaakt -  en vooruitzien in verwachting op wat komen gaat.

Althans, zo lijkt het toch te zijn, dat we elk jaar weer twee kanten op kijken, terug en vooruit.

Maar er is ook nog een derde richting, we noemen het maar even omhoog. En dat plaatst alles in perspectief.

We kijken terug, we kijken vooruit, we zien omhoog.

Allereerst: we kijken terug

We kijken terug wat er allemaal gebeurd is, wat we gedaan hebben, de reizen die we hebben gemaakt. Facebook vertelt ons wat ons jaaroverzicht is, Google Maps verklapt ons waar we allemaal geweest zijn. Terugkijken geeft altijd een beetje een bitterzoet gevoel. In elk jaar zijn er pieken en dalen geweest – er zal geen enkel jaar zijn waar het alleen maar feest was, en geen enkel jaar is alleen maar kommer en kwel. Maar hoe het ook is, het jaar is om, en het verleden is nu voorbij. Langzaam aan verzinkt het in het domein van de herinnering waar het zal vervagen.

Ten tweede:  we kijken vooruit!

Wat zal er allemaal gebeuren in 2020? Wat zullen we allemaal gaan doen, wat gaan we meemaken? Een nieuw jaar is altijd een tijd van verwachting, van goede voornemens, van de hoop dat we het oude ook echt achter ons kunnen laten. Een nieuw begin maken. Misschien heeft u ook wel goede voornemens gemaakt. Ik wel. Elk jaar opnieuw. Hoeveel er van die voornemens terecht komt…. Houd ik maar voor mezelf, maar het geeft in ieder geval een tijdje een goed gevoel, dat we de toekomst met vertrouwen tegemoet kunnen treden. Dat we íets in de hand hebben. 

Maar ook het nieuwe jaar roept tegenstrijdige gevoelens op. We hebben onze eigen hoop en onze plannen, maar hoeveel trekt de wereld zich van onze plannen aan. De toekomst is een open veld, maar wat verschuilt zich onder het gras? We weten het niet, tot dat we er op stappen. 

Één voorspelling zal ik u doen voor het nieuwe jaar: het zal anders lopen dan wij gepland hebben.

Zobeschouwd lijken we in het heden waar we in leven gevangen tussen het vervlogen verleden en een onzekere toekomst. En als we alleen maar om ons heen kijken zou dat zo kunnen zijn, maar gelovige mensen hebben nog een derde richting waar we ons gezicht naar toe kunnen wenden:

We kijken, tenslotte, Omhoog.

Soms zijn we zo druk bezig met de tijd, de klok, onze afspraken, plannen en agenda’s dat wij het zicht verliezen op waar we vandaan komen, en waar we heengaan. God’s eeuwigheid. God staat boven alle tijd, boven alle verleden en toekomst. Voor God bestaat er geen vroeger of later. Hij hoeft nooit op een klok te kijken en Hij heeft geen jaarplanner of agenda. Hij hoeft ook niet aan goede voornemens te doen. Toch is alles uiteindelijk in Zijn Handen. God doet niet aan voornemens, God doet aan Voorzienigheid

Als we dat weten hoeven we ons ook niet vast te klampen aan wat voorbij is, en we hoeven de toekomst niet in angst en beven tegemoet te zien, of juist boos te worden als de toekomst zich niet houdt aan onze voornemens en plannen.

Wat er ook gebeurt en waar we ook gaan, Gods Koninkrijk zal zich ontvouwen, een plaats waar alle mensen van goede wil welkom zijn. Alle tijd loopt uit in de Eeuwigheid, en de Eeuwigheid is van God.

Mogen we met dat besef de laatste uren van dit jaar ingaan. Laten we ons niet blindstaren op wat was, laten we niet ongerust worden over de toekomst, maar laat ins in vertrouwen omhoog kijken en ons bij alles wat we doen richten op God. In Hem is alle tijd en eeuwigheid.

Amen.

Eerste Kerstdag 2019

In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God. Dit was in het begin bij God. Alles is door Hem geworden en zonder Hem is niets geworden van wat geworden is. In Hem was leven en dat leven was het licht der mensen. En het licht schijnt in de duisternis, maar de duisternis nam het niet aan. 

Er trad een mens op, een gezondene van God; zijn naam was Johannes. Deze kwam tot getuigenis, om te getuigen van het Licht, opdat allen door hem tot geloof zouden komen. Niet hij was het Licht, maar hij moest getuigen van het Licht. Het ware Licht, dat iedere mens verlicht kwam in de wereld. Hij was in de wereld; de wereld was door Hem geworden en toch erkende de wereld Hem niet. Hij kwam in het zijne, maar de zijnen aanvaardden Hem niet. 

Aan allen echter, die Hem wel aanvaardden, aan hen, die in zijn Naam geloven, gaf Hij het vermogen kinderen van God te worden. Zij zijn niet uit bloed, noch uit begeerte van het vlees of de wil van een man, maar uit God geboren. Het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond. Wij hebben zijn heerlijkheid aanschouwd, zulk een heerlijkheid als de Eniggeborene van de Vader ontvangt, vol genade en waarheid. 

Wij hebben Johannes’ getuigenis over Hem toen hij uitriep: “Deze was het van wie ik zei: Hij die achter mij komt is vóór mij, want Hij was eerder dan ik.” Van zijn volheid hebben wij allen ontvangen; genade op genade. 

Werd de wet door Mozes gegeven, de genade en de waarheid kwamen door Jezus Christus. Niemand heeft ooit God gezien; de Eniggeboren God, die in de schoot des Vaders is, Hij heeft Hem doen kennen.

Broeders en zusters in Christus,

Van harte welkom op deze viering op Eerste Kerstdag. Jezus is geboren, hij is op Aarde verschenen om het licht te maken om licht te brengen. We hebben in het evangelie de grote lofzang uit het  Johannesevangelie gelezen: over het Woord, dat bij God was, het woord dat ook het Licht is dat alle mensen komt verlichten.

Licht in de duisternis. Wat hebben we dat allemaal nodig. Hoe mogen we dat begrijpen? Het licht en de duisternis?

Misschien kunt u zich een situatie voorstellen, of heeft u het zelf meegemaakt dat u een geweldig voornemen heeft, een groots plan tussen uw oren. En hoe meer u er over nadenkt hoe helderder die plannen worden,u bent al druk met het schetsen van blauwdrukken!

Maar hoe geweldig uw ideeën ook zijn, bij het eerste contact met de realiteit verpulveren ze tot stof. En als u dan tegen uw vrienden of familie verteld over hoe u daar geschokt door bent zeggen ze: ja, dat had ik je wel van tevoren kunnen vertellen dat zoiets niet zou werken. En dat is niet enkel leedvermaak. Je dacht het allemaal zo helder te zien, maar eigenlijk liep je in duisternis rond. Wat een deceptie!

We hebben andere mensen nodig om de dingen om ons heen beter te zien, beter op waarde te kunnen schatten. Als mensen met elkaar overleggen, elkaar ontmoeten, in dialoog elkaars standpunten bevragen dan is de kans veel groter dat er van een plan of project iets terecht komt.

Maar mensen kunnen dat niet altijd uit zichzelf, zich openstellen voor de ander. Sterker nog: als je niet uitkijkt ben je je hele leven bezig met blijven oefenen in spreken en vooral luisteren. Soms komt het zelfs voor dat de kunst van het luisteren en het zien van de ander helemaal verloren lijken te zijn gegaan. Waarin iedereen alleen maar met zichzelf bezig is, of als het echt moet de paar mensen direct om zich heen.  Een volk zo zou de Bijbel zeggen dat in duisternis wandelt.

Maar daar kan het niet bij blijven: het volk dat in duisternis wandelt zal een groot licht zien. En dan wordt alles helder als de dag, en kunnen we elkaar werkelijk ontmoeten voor wie we zijn.

Jezus Christus is dat licht. Hij breekt deze Kerst door. Hij leert ons helder te zien wat er toe doet. We hoeven geen dertig jaar te wachten, totdat Hij volwassen is. Hij leert het ons nu al. De Kribbe is de eerste leerstoel van de Heer.

Welke les mogen we meenemen uit de stal van Bethlehem?

Om te beginnen onze eigen plannen en blauwdrukken zijn niet het belangrijkste wat er is – fundamenteel aan ons bestaan zijn de plannen van God – die zijn eindelozer en matelozer dan wat wij kunnen verzinnen.

De plannen van God verwerkelijken zich op plaatsen en mensen die we niet zien, die niet opvallen. Mensen waarvan velen zullen zeggen: die doen er niet toe. Maar zij doen er juist het meest toe. Het is de omgekeerde wereld!

Als we dat weten, die lessen leren weten we ook dat we niet op de wereld gezet zijn om alleen aan onszelf te denken. Laten we dan altijd – ook wanneer we knutselen aan al onze eigen ambities – open staan voor anderen, de ander respecteren en naar anderen luisteren.

Dan kunnen wij ook dichter naderen tot het leven van de Heer en leren leven uit de liefde die Hij ons geven wil.

Amen.

Kerstnacht 2019

Broeders en zusters

We lezen vanavond het aloude verhaal van een man en een vrouw naar een onzekere maar hoopvolle toekomst. Jozef en Maria lijken een speelbal van machten en krachten – op weg naar het verre Bethlehem waar ze geen plek vinden, hoe ze ook zoeken. Het lijkt in de eerste plaats een verhaal van het zoeken naar een plaats.

Dat zou het verhaal van ieder van ons kunnen zijn. Ons hele leven zoeken naar een plaats waar we wonen kunnen, waar ons leven zin heeft – we onze bestemming in dit leven kunnen vinden totdat we uiteindelijk onze plaats vinden bij God.

Het past goed bij deze tijd. Een tijd van individualisme – een tijd waarin de mens zelf wel bepaalt waar hij gaat of staat, een tijd waarin de mens niet blijft waar hij of zij is, maar zelf op zoek gaat om iets waardevols te kunnen vinden. Zo`n beeld kan ons sterk aanspreken.

Maar achter alle activiteit van de mensen – en wat gebeurt er toch veel in dit Evangelie – bevindt zich een andere speler. Werkt een andere realiteit. Een kracht die in stilte werkt tot hij de engelen in juichen uit laat barsten.

Achter alle menselijke drukte zit de hand van God. Hij is het die werkt door die drukke mensengeschiedenis heen. Er is geen tijd denkbaar waarop Hij dat niet doet.

En achter al ons reizen vinden we dan weer een ándere reis. De reis van God naar óns toe. Het verhaal van God en de mensen is dan misschien minder een menselijk reisverhaal dan het verhaal van God die zich tot de mensen wendt.

Wat gebeurt er als we het verhaal dan omdraaien, en zeggen – het gaat misschien meer om plaats maken dan om plaats zoeken?

Wie maakt er allemaal plaats voor God in ons Kerstverhaal?

De Herders, de mensen die er niet toe doen – die vinden het in ieder geval geen probleem dat twee mensen hun tentje opslaan in de stal. Dat is al genoeg! Ze hadden hun stalletje misschien ook wel op Air-BnB kunnen zetten met al die toevloed van mensen naar Bethlehem,  maar dat hebben ze niet gedaan. En juist omdat ze gastvrij zijn krijgen zij als eerste te horen wat voor grote dingen er zijn gebeurd; dat de Koning is geboren.

Jozef en Maria zelf maken plaats in hun leven voor het kind dat hen gegeven wordt, en zij worden vanaf dat moment meegenomen op avontuur! Hun leven zal nooit meer hetzelfde zijn!

Er zijn ook mensen die geen plaats maken – herbergiers en dergelijke.  Over hen horen we niks meer – zij spelen geen rol meer in het verdere verhaal. Het verhaal is alleen maar van jou als je een plaatsmaker bent, mensen verwelkomt, anders gaat het verhaal – letterlijk - aan je voorbij.

Er is zelfs iemand die niet alleen geen plaats wil maken maar Jezus zijn plaats zelfs wil afnemen. Koning Herodes. Van hem horen we maar heel even, voordat ook hij van het toneel verdwijnt. 

Maar in de kern van het verhaal bevindt zich de grootste plaatsmaker – de grootste verwelkomer van allen. Maria.

Maria maakt plaats voor God, daar beginnen we mee. Lang voor het verhaal van Kerst komt het verhaal van de Aankondiging – het is de omgekeerde wereld. Door de Engel Gabriël vraagt God de Heer of een jonge vrouw – een meisje nog – plaats wil maken voor de Allerhoogste. Hij eist niets, hij overweldigt niet. Hij vraag of Hij dit geschenk, dit kind van de Allerhoogste die de wereld gaat redden mag geven.

Hij vraagt om een plaats. God vraagt om een plaats. Hij verovert die plek niet, hij komt niet als een inbreker, om alles van je af te nemen. Hij komt aan de deur en hij klopt. En hij vraagt of je plaats wilt maken. Een stukje wilt opschuiven of indikken. 

Van de één vraagt hij een grotere plaats dan de ander, naar gelang wat mensen aankunnen. Hij vraagt de Herbergier om onderdak, en vraagt de Herders vraagt een stukje van de stal. Hij dwingt niemand. Hij vraagt Maria de toewijding van haar hele leven, en wacht op het antwoord dat zij geeft, het onuitwisbare mij geschiede naar uw Woord.

Enkel met dat ja, kan het verhaal van Kerst van start – het verhaal dat al tweeduizend jaar klinkt.  Zonder plaatsmakers kan dat verhaal niet klinken. 

Zonder mensen die ons welkom heten wordt het stil om ons heen.

En zo komen we vannacht uit bij ons. Het verhaal van God en de mensen houdt niet op bij het wonder van 2000 jaar geleden. Het mag elk jaar, elke dag opnieuw in ons plaatsvinden, als wij een plaatsje willen vrijmaken voor wat God van ons vraagt.

Een kleine plaats of een grote plaats, voor iedereen anders. U moet zelf in uw hart kijken wat er van u gevraagd wordt. Daar is geen algoritme voor, geen computerprogramma waarmee u dat kunt uitrekenen. Enkel het hart van de mens kan daar antwoord op geven – en zeggen “dit is het” , of “dit is het niet”

Maar als wij de deur open houden voor wat God van ons vraagt, dan gebeurt er iets met ons. Dan blijven we niet wie we zijn. Dan worden we zelf een plaats waar grote dingen gebeuren:

Wij zelf worden dan de plaats waar God een wonder doet, als wij die plaats willen zijn.

Amen.

Twee Wegen

Eerste lezing:

In die dagen sprak Jesaja tot Achaz: “Vraag de Heer, uw God, om een teken, hetzij hoog aan de hemel of diep in de hel.” Maar Achaz antwoordde: “Ik vraag niet om een teken; ik wil de Heer niet op de proef stellen.” En Jesaja sprak: “Luister dan, Huis van David, is het u niet genoeg mensen te ergeren, dat gij ook mijn God tot ergernis wilt zijn? Daarom geeft de Heer u ook ongevraagd een teken: Zie, de jonge vrouw zal ontvangen en een zoon baren, en zij zal hem noemen “Immanuël”: “God-met-ons”.

Evangelie:

De geboorte van Jezus Christus vond plaats op deze wijze: Toen zijn moeder Maria verloofd was met Jozef, bleek zij, voordat ze gingen samenwonen, zwanger van de heilige Geest. Omdat Jozef, haar man, rechtschapen was en haar niet in opspraak wilde brengen, dacht hij erover in stilte van haar te scheiden. Terwijl hij dit overwoog, verscheen hem in een droom een engel van de Heer die tot hem sprak: “Jozef, zoon van David, wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, tot u te nemen: het kind in haar schoot is van de heilige Geest. Zij zal een Zoon ter wereld brengen, die gij Jezus moet noemen, want Hij zal zijn volk redden uit hun zonden.” Dit alles is geschied, opdat vervuld zou worden wat de Heer gesproken heeft door de profeet, die zegt: “Zie, de maagd zal zwanger worden en een Zoon ter wereld brengen, en men zal Hem de naam Immanuël geven.” Dat is in vertaling: God met ons. Ontwaakt uit de slaap deed Jozef zoals de engel van de Heer hem bevolen had en nam zijn vrouw tot zich.

Broeders en zusters,

In elke relatie – of dat nu met uw echtgenoot of echtgenote is, of met uw familie of vrienden – bestaat het risico dat er grote misverstanden kunnen ontstaan, en door die misverstanden grote conflicten. Als de betrokkenen dan niet uitkijken en iedereen vasthoudt aan het eigen gelijk dan kunnen er grote breuken ontstaan die niet zomaar weer te lijmen zijn.

In de eerste lezing lezen we over Koning Achaz, een slechte koning van Juda, die denkt dat hij alle scheuren en breuken om hem heen met geweld en gekonkel kan beheersen. In het Evangelie lezen we over Jozef die een geheel andere weg kiest, terwijl hij zelf ook voor een grote crisis staat.

Want we lezen in het Evangelie over een haast onvoorstelbare situatie. Dat de relatie tussen Jozef en Maria op knappen staat. Twee van de edelste mensen die ooit hebben geleefd staan op een kruispunt, en het scheelt weinig of ze gaan niet meer met elkaar verder.

Maria is zwanger van de Heilige Geest, een wonder dat uit de diepste liefde van God voor de mensen komt. God lanceert zijn Zoon niet op de Aarde af als volgroeide superheld, maar wil dat zijn Zoon het hele menselijke leven deelt – van de baarmoeder tot de dood aan het Kruis. Hij kiest voor Hem Maria als moeder, de Vrouw die als een nieuwe Eva het leven-met-God voor heel de wereld mogelijk maakt.

Enkel de grootste en hoogste woorden die we hebben zijn genoeg om uit te drukken wat de woorden van Maria “mij geschiede naar Uw Woord” werkelijk voor ons betekenen.

Maar die grote en hoge woorden vinden we op dit moment even niet bij Jozef. Hij verdenkt Maria – Maria die zonder zonde is! – van overspel. In het Evangelie lezen we dat hij stilletjes van haar wilde scheiden. De verloving tussen hen ongedaan maken. Want overspel is niet niks. 

Integendeel .

In de wereld van de Bijbel, maar nog steeds in de wereld van het Midden-Oosten geldt overspel – in het bijzonder het overspel van de vrouw haast het ergste wat je kan doen. Het is haast nog erger dan moord: In het Oude Testament, als God het volk aanklaagt omdat het achter vreemde goden aanloopt dan zegt God niet in de eerste plaats: “je hebt me pijn gedaan” of “je hebt bezit van me gestolen” of “je hebt me verwond”. Nee, God zegt: “je bent een overspelig volk, je hebt je gehoereerd voor vreemde goden”.  Als de diepste en meest waardevolle relatie de huwelijksrelatie is, een relatie van volledige zelfgave over en weer, dan is overspel de poging om die relatie te vernietigen, een van de ergste dingen die er zijn.

De zwangerschap van Maria stort Jozef in een crisis, van Achaz en Jozef kunnen we leren hoe het verder moet als we voor grote uitdagingen komen te staan. Zoals Maria een nieuwe Eva is, zo kunnen we in Jozef ook de vernieuwing van een bijbels karakter zien:  De heilige Jozef staat in perfect contrast met Koning Achaz – en daarom maakt hij de goede keuzes.  In drie dingen is Jozef het tegenovergestelde van Achaz. Wat is Achaz voor een man?

Koning Achaz, koning van Juda en voorvader van Jozef, zo kunnen we lezen in de Bijbel, staat ook voor een crisis. Als hij het politieke spel van zijn tijd niet goed speelt dan kan hij álles kwijtraken. Maar Achaz wil enkel steunen op eigen inzicht, en eigen kracht. Naar de profeten die hem proberen uit te leggen dat hij op God moet vertrouwen luistert hij niet. Als de profeet Jesaja hem vertelt dat hij God om een teken moet vragen luistert hij ook niet. Hij verstopt zich achter valse nederigheid en gefleem.  (Maar het Teken komt toch!) Dat is één: hij is een trotse zelfstandige man – denkt hij - die niet wil luisteren

Omdat Achaz steunt op macht wordt hij afhankelijk van machtigen – van de heidense heersers om hem heen. Hij moet dealtjes sluiten met heersers die nog machtiger, gemener en doortrapter zijn dan hemzelf. Uiteindelijk raakt hij in de ban van vreemde goden. Hij zocht naar zelfstandigheid, hij wordt afhankelijk. Dat is twee: achter de machtmens schuilt een zwakkeling.

Uit afhankelijkheid raakt Achaz zijn roeping als koning kwijt. Elders in het Oude Testament (2 Koningen 16:3) staat zelfs dat hij één van zijn zonen laat offeren, de ergste zonde die er is, nog erger dan overspel! Alles om maar greep te blijven houden op wat er gebeurt. Hij geeft uit handen wat hem het meest dierbaar is, wat hij het meest zou moeten koesteren. Hij offert alles op voor een doel dat het lang niet meer waard is, een doel dat hij al lang kwijt is. Het is zinloos.

Dat is drie: hij offert zijn eigen kind, hij is een waardeloze vader en een slechte koning. Wie alleen maar met zichzelf bezig is, is een ander niet tot zegen maar tot vloek.

Dan Jozef, Jozef is geen heerser van een land, maar hij is wel van koninklijke huize, in zijn bloed schuilt de roeping die God aan koningen geeft: dat je jezelf opoffert  voor de mensen voor wie je verantwoordelijk bent.

Hoe gaat Jozef dan om met de grootste crisis uit zijn leven?

Natuurlijk heeft Jozef zijn eigen gedachten, maar hij neemt geen overhaaste besluiten. En als de Engel hem verschijnt in een droom dan herkent hij het teken voor wat het is. Dat is één: hij is een goed mens die wacht met onomkeerbare stappen te zetten tot het duidelijk is wat Gods wil is.

Er zullen dan altijd mensen zijn die zeggen: wat een zwakkeling. 

Mensen die kwaadspraken (of kwaadspreken) over het Christendom beginnen als eerste bij het aanvallen van de Maagdelijke Geboorte, met het aanvallen van Maria en Jozef. 

Maar waar zogenaamd machtige mensen vaak niet meer zijn dan de slaaf van hun eigen aandrang, of de mensen om hen heen, zien we wat punt twee van het leven van Jozef is. Hij is geen passieve zwakke man, zijn aanvaarding is een daad van zuivere zielenadel. Werkelijke kracht toont zich in het kunnen aanvaarden dat Gods wil groter is dan de onze.

Ten derde, tenslotte: Jozef offert niemand op. Hij zorgt voor Maria, hij zal zorgen voor het kind Jezus. Hij is van koninklijke bloede maar denkt geen moment aan zichzelf. Hij offert Maria en Jezus niet op maar geeft zichzelf voor hun welzijn.

In de wereld kunnen wij nog steeds veel Achazzen zien en vooral horen, want ze maken altijd veel lawaai. Jozeffen zie en hoor je niet zo veel omdat dat geen mensen zijn die aandacht op zichzelf vestigen. Die hebben ze ook niet nodig, ze doen wat goed is, omdat ze altijd open staan voor de Wijsheid van Boven, de waarheid die elk mens verlichten wil.

Zo wil ik u dan ook toewensen dat u zich niet stoort aan Achazjes, en probeert meer als Jozef te zijn. 

Als we ons openen voor de tekenen die God ons geeft maken ook wij onze roeping waar.

Amen

Geslaagd in het Leven

In die tijd hoorde Johannes in de gevangenis
over de werken van de Christus
en hij liet Hem door zijn leerlingen de vraag stellen:
“Zijt Gij de komende,
of hebben wij een ander te verwachten?”
Jezus antwoordde hun:
“Gaat aan Johannes zeggen wat gij hoort en ziet:
blinden zien en lammen lopen,
melaatsen genezen en doven horen,
doden staan op
en aan armen wordt de Blijde Boodschap verkondigd.
Gelukkig is hij die aan Mij geen aanstoot neemt.”

Toen zij vertrokken waren,
begon Jezus tot de menigte te spreken over Johannes:
“Waar zijt gij in de woestijn naar gaan zien?
Naar een riethalm door de wind bewogen?
Waar zijt gij dan wèl naar gaan zien?
Naar iemand in verfijnde kleding?
Die verfijnde kleding dragen
zijn te vinden in de paleizen der koningen.
Waartoe zijt gij dan uitgetrokken?
Om een profeet te zien?
Inderdaad, zeg Ik u, zelfs meer dan een profeet!
Hij is het over wie geschreven staat:
Zie, Ik zend mijn bode voor U uit,
die de weg voor uw komst zal bereiden.
Voorwaar, Ik zeg U:
Onder hen die uit vrouwen geboren zijn,
is niemand opgestaan die groter is dan Johannes de Doper.
Niettemin is de kleinste in het Rijk der hemelen
groter dan hij.”

Broeders en zusters,

Wanneer ben je geslaagd in het leven? En omgekeerd, is er een moment waarop je kan zeggen dat je inzet, alles waar je je schouders onder gezet hebt, voor niks is geweest?

Het is een vraag waar Johannes de Doper zich mee bezig houdt. We hebben vorige week over hem gelezen – over hoe mensenmassa’s naar hem toe komen om hun zonden te belijden. We lezen dat hij vrijmoedig spreekt tegen allerlei mensen die geloven dat omdat zij het voor het zeggen hebben alles mogen doen waar ze zin in hebben.

Maar nu zit hij in de gevangenis. De laatste waar hij vrijmoedig tegen sprak was de koning, en dat was een vrijmoedigheid teveel. Tegen de tijd dat ons verhaal begint zit hij al lange maanden gevangen.

Zó liepen er nog mensenmassa’s achter hem aan, en zo lijkt hij in één klap niemand meer te zijn.

Het kan verkeren: het éne moment ben je een eenling, een roepende in de woestijn die schreeuwt om recht. Een kleine man. En zo opeens lopen er duizenden mensen met je mee en sta je op de voorpagina van de krant! Wat je te zeggen hebt wordt opgepikt en je wordt geteld onder de groten van het land. Je komt op de lijst van het Jaaroverzicht: de honderd meest invloedrijke  bewoners! En daar sta je dan: op nummer 38. Tussen de directeur van de spoorwegen en de CEO van een grote ziektekostenverzekeraar in.

Maar nog geen half jaar later lijk je alweer vergeten. Er wordt niet meer over je gepraat in de praatprogramma’s. “Deze keer heeft hij te hoog van de toren geblazen”, hoor je de mensen al grinniken. In het volgende jaaroverzicht kom je niet meer terug. Zelfs niet op nummer 100. 

Maar dat is niet het ergste, dat weet Johannes. Het ging hem nooit om zijn ego.

Maar wat moet er nu van zijn boodschap terechtkomen? Hij was gekomen om te verkondigen dat het volk bevrijd zou worden door een Koning die gaat komen. Hij hoort allemaal verhalen over Jezus.  De vreemdste verhalen doen de ronde!

Zou hij het zijn?

Als de vrienden van Johannes bij Jezus komen geeft Jezus ze een boodschap mee: vertel maar wat hier gebeurt. Johannes kan zelf wel invullen wat dat allemaal betekent.

blinden zien en lammen lopen, melaatsen genezen en doven horen, doden staan op en aan armen wordt de Blijde Boodschap verkondigd.

En niet alleen voor de mensen is er een Blijde Boodschap, er is ook een Blijde Boodschap voor Johannes in de gevangenis. Hij weet nu dat het allemaal niet voor niks was. Het maakt niet uit of je roepende in de woestijn bent of op nummer 38 staat in de Lijst van Meest Invloedrijke Inwoners, als wat je doet maar goed is.

Dat is de boodschap van Jezus wanneer hij aan de mensen uitlegt wat het betekent om groot of klein te zijn. Het doet er alles toe wie het is die daarnaar kijkt. Zijn het de mensen die dat bepalen? Of God?  

Wij als mensen leven in een wereld waarin alles steeds verandert. Wie machtig is kan op een dag alles kwijtraken!  En mensen die zo klein en gewoontjes leken worden soms op een schild geheven en zijn opeens “groten”.  

Maar dat is maar onze kleine menselijke blik die mensen zo indeelt: dat meisje daar doet een topopleiding, zij wordt vast groot. En die daar, die  won de verkiezingen, dat is een zeer grote, maar die derde: zijn bedrijf is nu failliet, hij was groot, maar is nu weer klein. En die vierde heeft alleen maar ambachtsschool en een eenvoudige baan, die is zo klein – daar hoeven we niet eens naar om te kijken, of zelfs over na te denken.

De vraag of iemand groot of klein is, of groot of klein gaat worden, daar kun je kranten en praatprogramma’s mee vullen..  Het Rad van Fortuin van onze wereld zal wild blijven ronddraaien tot de jongste dag.  

Maar God kijkt met andere ogen. Is Johannes de Doper een groot man? Ja zegt Jezus. Sterker nog:  Onder hen die uit vrouwen geboren zijn, is niemand opgestaan die groter is dan Johannes de Doper.

Het zal maar van je gezegd worden, daar ga je toch van naast je schoenen lopen! Maar toch is dat niet waar het om gaat, want: Niettemin is de kleinste in het Rijk der hemelen groter dan hij.

God kijkt met andere ogen naar de mensen, niet naar wat je allemaal gepresteerd hebt. God kijkt naar het hart van de mensen. Naar hun liefde, naar hun openheid naar God en de medemens. Daar hoef je geen diploma’s voor te hebben en geen enorm netwerk. Je kan groot zijn in Gods ogen als alles in je leven mislukt is, of als je ziek bent of lijkt dat alle kansen gemist zijn, en alle boten afgevaren. De wetenschap dat God zelf in de wereld zal komen als klein en weerloos kind mag ons leren met andere, betere ogen naar ons en andermans leven te kijken.

Laten we in deze advent opnieuw leren kijken, leren zien met de ogen van de Heer. Want wie klaar is voor het Koninkrijk is groter dan wie dan ook.

Amen.

De Stilte van God

In die tijd trad Johannes de Doper op
en predikte in de woestijn van Judea:
“Bekeert u, want het Rijk der hemelen is nabij.
Deze toch is het, die de profeet Jesaja bedoelde
toen hij zei:
een stem van iemand, die roept in de woestijn:
bereidt de weg van de Heer,
maakt zijn paden recht.”

Johannes nu droeg een kleed van kameelhaar
en een leren gordel om zijn lenden.
Zijn voedsel bestond uit sprinkhanen en wilde honing.
Toen trok Jeruzalem, Judea en heel de Jordaanstreek
naar hem uit
en zij lieten zich door hem dopen in de rivier, de Jordaan,
terwijl zij hun zonden beleden.
Maar toen hij vele Farizeeën en Sadduceeën zag komen
om gedoopt te worden,
sprak hij tot hen:
“Adderengebroed, wie heeft u voorgespiegeld,
dat ge de dreigende toorn kunt ontvluchten?
Brengt liever vruchten voort, die passen bij bekering,
en neemt niet een houding aan alsof ge bij uzelf zegt:
Wij hebben Abraham tot vader!
Waarachtig, ik zeg u,
dat God de macht bezit
voor Abraham uit deze stenen kinderen te verwekken!
Reeds ligt de bijl aan de wortel van de bomen.
Elke boom dus, die geen goede vrucht draagt,
wordt omgehakt en in het vuur geworpen.
Ik doop u met water, opdat ge u zoudt bekeren.
Maar Hij, die na mij komt, is sterker dan ik,
en ik ben niet waardig Hem van zijn sandalen te ontdoen.
Hij zal u dopen met de heilige Geest en met vuur.
De wan heeft Hij in zijn hand
en Hij zal zijn dorsvloer grondig zuiveren;
zijn tarwe zal Hij in de schuur verzamelen,
maar het kaf verbranden in onblusbaar vuur.”

Broeders en zusters,  

We lezen in de eerste lezing een visioen van Jesaja over het einde der tijden, wanneer de liefde van God zich over de aarde verspreidt heeft als de wateren over de diepte van de zee.

In het Evangelie lezen we over Johannes de Doper. Hij roept de mensen op tot bekering. Hij noemt zichzelf de “roepende in de woestijn” en hij spreekt een aanklacht uit over de farizeeën en sadduceeën, de belangrijke mensen van hun tijd.

Johannes beschuldigt ze er van dat ze zich niet écht willen bekeren, dat wat ze doen maar schijn is. Een harde aanklacht!

Vervolgens wijst Hij vooruit – naar Jezus Christus – en verkondigt dat na hem Jezus Christus zal komen. Hij verkondigt niet zichzelf , hij spreekt namens en voor iemand anders.

Als we lezen over de roepende in de woestijn, zien we een man voor ons die het uitschreeuwt tegen het onrecht, tegen alles wat de liefde van God wil tegenhouden in ons leven. Dat is niet iets van lang geleden, een groot onrecht kan ons nog steeds oproepen om uit te roepen dat het anders moet.

Toen het Joodse volk in Egypte was en daar als slaaf gehouden werd, riepen ze het uit naar God. Maar ook vandaag kunnen we daar voorbeelden van zien.

Deze week zagen we bij het debat over de Belastingdienst daar een voorbeeld van, dat een man het vanaf de publieke tribune had uitgeschreeuwd over het onrecht dat hem en zijn familie was aangedaan.

De roep, de schreeuw om het onrecht is soms een schreeuw in de woestijn, je kan roepen en roepen maar niemand hoort je.  Dat kan als een vloek voelen. 

De oude Grieken voelden dat zo:  die hadden een verhaal over de vrouw Cassandra. Zij werd volgens het verhaal  vervloekt door de god Apollo en haar vloek was dat ze de toekomst kon zien maar dat niemand haar zou geloven als ze mensen probeerde te waarschuwen voor het onheil. Als niemand antwoord op je roepen, of op je waarschuwingen, en er komt alleen maar stilte en afwijzing op terug, dan is dat een vloek. 

Het kan zelfs voelen dat hoe de mens ook roept, die roep in het duistere niets verdwijnt. Zelfs God blijft  stil.

We hebben een roep, en we hebben stilte. De stilte van God. Wat is die stilte van God?

We kunnen zeggen, als God stil is, dan is Hij er niet. Maar dat is niet juist, de ene stilte is de andere niet. De stilte van God is niet de stilte van de grafkuil, de stilte van de dood. Het is eerder de stilte van het klooster, de stilte van de overweldigende sterrennacht. De stilte van God is een zwangere stilte. 

De stilte van God is de stilte van het leven, de stilte van de Aanwezigheid.  Het is een stilte die naar je luistert.

God hoort de roep van de mens. God luistert naar wat wij zeggen, fluisteren, roepen, uitschreeuwen. Je kan roepende in de woestijn zijn in de zekere kennis dat je ook in de woestijn gehoord wordt.

En als de volheid van de tijd gekomen is, dan zal God spreken. Hij hééft gesproken. Hij spreekt door de profeten, maar in de volheid van de tijd spreekt Hij uit wie Hij werkelijk is. Hij geeft ons Zijn Woord, de Zoon die de Vader zichtbaar moet maken in de wereld. En dat Woord, die Zoon wordt mens, en woont onder ons. Jezus Christus.

Jezus Christus is het énige Woord van God dat boven alle mensenwoorden gesproken wordt, boven al onze stilten, boven ons spreken, boven ons roepen.

Hij is het woord dat bevrijd van onrecht, kwaad en dood. Hij is het antwoord op een gevallen en gebroken wereld. Hij maakt ons nieuw.

En elke kerst opnieuw mogen wij dat Woord weer horen. Elke Advent mogen wij er weer op wachten, terwijl de wereld nog kermt en mensen hun pijn uitschreeuwen mogen wij wachten op dat verlossende Woord

En dat wij dan ook op dat Woord mogen luisteren, het in ons hart sluiten en er naar leven.

Amen.